Άλλο ένα αθώο θύμα του σερίφη;

Ακόμη και την τελευταία στιγμή, λίγο πριν η θανατηφόρα ένεση τον τρυπήσει το βράδυ της Τετάρτης 21/9, ο θανατοποινίτης Τρόι Ντέιβις στο θάλαμο εκτελέσεων της πολιτείας της Τζόρτζια στις ΗΠΑ σήκωσε το κεφάλι του και διακήρυξε για μία ακόμη φορά πως είναι αθώος και δεν σκότωσε τον αστυνομικό Μαρκ Μακφέιλ. Λίγα μέτρα μακριά, ο γιος κι ο αδερφός του Μακφέιλ παρακολουθούσαν σιωπηλοί.

Υποστηρικτές του Τρόι Ντέιβις πραγματοποιούν πορεία προς την εκκλησία των Βαπτιστών στην Ατλάντα που υπήρξε το πνευματικό σπίτι του Μάρτιν Λουθερ Κινγκ

Έξω από τις φυλακές της Τζόρτζια μια ομάδα 500 και παραπάνω ανθρώπων φώναζε, προσευχόταν και κρατούσε κεράκια. Οι ακτιβιστές αυτοί αντιπροσώπευαν ένα μεγάλο πλήθος υποστηρικτών του Τόρι Ντέιβις, του αφροαμερικανού που συγκίνησε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου σε όλο τον κόσμο και κατάφερε να συγκεντρώσει για την υπόθεσή του περίπου ένα εκατομμύριο υπογραφές. «Είμαι αθώος», ήταν τα τελευταία λόγια του Ντέιβις. «Το μόνο που ζητώ είναι να εξετάσετε βαθύτερα την υπόθεση ώστε να δείτε τελικά την αλήθεια ζητώ από την οικογένεια και τους φίλους μου να συνεχίσουν μα δίνουν αυτή τη μάχη». Το μήνυμα του θανατοποινίτη βέβαια είχε αποδέκτη όλους τους συμπατριώτες του. Η αλήθεια θα αποδείξει πόσο βάρβαρο και ανάλγητο μέτρο είναι η θανατική ποινή, ήταν σαν να έλεγε στην κοινωνία των ΗΠΑ, που μπορεί να ισχυρίζεται πως αποτελεί την κοιτίδα των ελευθεριών και της δημοκρατίας, όμως σε κάθε τέτοια αφορμή αποδεικνύει πως υποθάλπει τα ταπεινότερα δολοφονικά ένστικτα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, μιλώντας στο Ασοσιέτεντ Πρες, εξέφρασε την ελπίδα πως η εκτέλεση του Ντέιβις «θα μας ωθήσει σαν έθνος στη συνολική απόρριψη της θανατικής ποινής». Ο πρώην πρόεδρος συμπλήρωσε πως «αν ένας συμπολίτης μας εκτελείται με τόσες αμφιβολίες σχετικά με την ενοχή του, τότε το σύστημα της θανατικής ποινής στη χώρα μας είναι άδικο και ξεπερασμένο».

Ο Τρόι Ντέιβις καταδικάστηκε το 1991 ως ένοχος για τη δολοφονία του Μακφέιλ ο οποίος εργαζόταν ως φύλακας σε ένα πάρκινγκ του φαστ φουντ Μπέργκερ Κινγκ στην πόλη Σαβάνα της Τζόρτζια. Το όπλο του εγκλήματος δεν βρέθηκε ποτέ. Αρκετοί μάρτυρες αναγνώρισαν τον Ντέιβις για το δολοφόνο, όμως επτά από τους εννέα συνολικά αυτόπτες μάρτυρες αργότερα ανακάλεσαν τις καταθέσεις τους, αναθεωρώντας για την ενοχή του.

Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες του Τρόι Ντέιβις που έδωσαν στη δημοσιότητα οι αρχές της πολιτείας της Τζόρτζια

Η ηγετική μορφή στο κίνημα των δημοκρατικών δικαιωμάτων των ΗΠΑ, Αλ Σάρπτον, ρωτήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξή αν εκτελέστηκε ένας αθώος. «Πιστεύω ότι έτσι έγινε», απάντησε, συμπληρώνοντας πως «πέρα από το τι πιστεύω, ξεκάθαρα εκτελέστηκε ένας άνθρωπος που είχε κατοχυρώσει πολλές πολλές λογικές αμφιβολίες». Σύμφωνα με τον Λάρι Κοξ, της Διεθνούς Αμνηστίας ΗΠΑ, «ο Τρόι Ντέιβις έχει πλέον γίνει το αδιαμφισβήτητο σύμβολο για όλες τις αποτυχίες και τις στρεβλώσεις του νομικού συστήματος. Θα προσπαθήσουμε να στηριχθούμε σε αυτό για να δείξουμε ότι η θανατική ποινή πρέπει να καταργηθεί». Στους υποστηρικτές του Ντέιβις συγκαταλεγόταν και η επίτροπος για τις Εξωτερικές Υποθέσεις της ΕΕ, Κάθριν Άστον, η οποία με ανακοίνωσή της δήλωσε: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολούθησε με μεγάλη ανησυχία την υπόθεση του Τρόι Ντέιβις. Σοβαρές αμφιβολίες περιβάλλουν τα στοιχεία επί των οποίων βασίσθηκε η καταδίκη του κ. Ντέιβις, όπως παραδέχθηκαν οι δικαστές του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου. Η ΕΕ ζητά την επείγουσα μετατροπή της ποινής του».

Οι πολυπληθείς «ανώνυμοι» υποστηρικτές του Ντέιβις οργάνωσαν ολονυκτίες στις ΗΠΑ αλλά και την Ευρώπη, με αυτοσχέδια πλακάτ που έγραφαν «είμαι ο Τρόι Ντέιβις», σύνθημα που κυκλοφόρησε σε μπλουζάκια αλλά και με πολλές παραλλαγές στο ίντερνετ. Και σε αυτή την εκτέλεση δεν ήταν λίγοι εκείνοι που είδαν το ρατσιστικό φαινόμενο να αναβιώνει στις χειρότερές του στιγμές: Ένας αφροαμερικανός να καταδικάζεται χωρίς ατράνταχτα στοιχεία, επειδή δολοφονήθηκε ένας λευκός…

Αμφισβητούμενες θανατικές καταδίκες

Η υπόθεση εκτέλεσης του Τρόι Ντέιβις δεν είναι φυσικά η μόνη που συγκέντρωσε δημοσιότητα λόγω των αμφιβολιών σχετικά με την ενοχή του θανατοποινίτη. Οι παρακάτω περιπτώσεις δείχνουν εντελώς ενδεικτικά πόσο το σύστημα δικαιοσύνης της «υπερδύναμης» ανήκει περισσότερο στο μεσαίωνα παρά στον «ελεύθερο κόσμο». Η αμερικανική ιστοσελίδα με τίτλο «Θύματα του κράτους» που δημοσιεύει τα ονόματα των αθώων, οι οποίοι καταδικάστηκαν λάθος και κακοποιήθηκαν από το ποινικό σύστημα στις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη Βρετανία, καταμετρά πάνω από 50 υποθέσεις εκτελέσεων αθώων.

Οι αναρχικοί Φερντινάντο Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι

Σάκο και Βαντσέτι (1927)
Οι Ιταλοί μετανάστες Φερντινάντο Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι εκτελέστηκαν το 1927, καταδικασμένοι για το θάνατο δύο ανδρών που σκοτώθηκαν σε ένοπλη ληστεία το 1920. Οι εκτελεσθέντες ήταν αναρχικοί και το αντι-ιταλικό αίσθημα της τότε κοινωνίας τους έστειλε στην ηλεκτρική καρέκλα, παρόλο που ο πραγματικός δολοφόνος ομολόγησε τη ενοχή του.

Τα αγόρια του Σκότσμπορο (1931)
Οκτώ αφροαμερικανοί έφηβοι καταδικάστηκαν από λευκούς δικαστές το 1931 σε ηλεκτρική καρέκλα για το βιασμό δύο λευκών γυναικών. Οι «δίκες» πραγματοποιήθηκαν μέσα σε μία μόλις ημέρα! Οι καταδίκες οδήγησαν σε σοβαρές ταραχές στη «μαύρη» συνοικία της Νέας Υόρκης, Χάρλεμ, γεγονός που έστρεψε τη δημοσιότητα πάνω στην υπόθεση. Τα ανώτατα δικαστήρια μετέτρεψαν την ποινή των τεσσάρων συνολικά καταδικασθέντων σε ισόβια, ενώ μόλις τέσσερις αφέθηκαν ελεύθεροι.

Κάριλ Τσέσμαν

Κάριλ Τσέσμαν (1960)
Η υπόθεση του Τσέσμαν έχει μείνει στα δικαστικά και νομικά χρονικά ως η θανατική καταδίκη χωρίς φόνο. Ο άνθρωπος αυτός καταδικάστηκε για ληστεία, απαγωγή και βιασμό το 1948. Το σώμα των ενόρκων υποστήριξε ότι προκάλεσε σωματικές βλάβες σε ένα βιασμό, κάτι που τον κατέστησε ικανό για δολοφόνο. Στις 2 Μαΐου 1960 πέθανε στο θάλαμο αερίων.

Κάρλος ντε Λούνα (1989)
Η πολιτεία του Τέξας εκτέλεσε το 1989 τον Κάρλος ντε Λούνα για το θάνατο ενός υπαλλήλου μίνι μάρκετ το 1983. Μέχρι το τέλος, ο ντε Λούνα επέμενε στην αθωότητά του. Χρόνια μετά την εκτέλεση, το 2006 ένας άλλος άνδρας, ο Κάρλος Χερνάντεζ, ομολόγησε την ενοχή του για το έγκλημα σε φιλική συζήτηση.

"Θα ζήσω" λέει ο Μάθιου Πονσελέ (Σον Πεν) στην αδελφή Έλεν Πρίτζιν (Σούζαν Σάραντον) στην ταινία του Τιμ Ρόμπινς

Το θέμα της θανατικής ποινής ασφαλώς απασχολεί σοβαρά την αμερικανική κοινωνία, αλλά και όλο τον κόσμο. Χαρακτηριστικότερη αποτύπωση του προβληματισμού αυτού βρίσκει κανείς στον κινηματογράφο. Εκεί ξεχωρίζει η ταινία του Τιμ Ρόμπινς «Θα ζήσω» (Dead man walking, του 1995) που χάρισε το Όσκαρ στη Σούζαν Σάραντον και ανέδειξε τον Σον Πεν στον καλύτερο ίσως ρόλο της καριέρας του. Εμβληματική όμως είναι και η ταινία του Λαρς φον Τρίερ, «Χορεύοντας στο σκοτάδι» (Dancer in the dark, του 2000) με πρωταγωνίστρια την Μπγιορκ, που υποδύεται μια οικονομική μετανάστρια που καταδικάζεται αδίκως σε θάνατο.

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παλμόραμα, 24-9-2011)