Σφυροδρέπανο; Κόκκινο χρώμα; Αυτό που μια δεκαετία πριν για τους γραφίστες στα ατελιέ των εκδοτικών οίκων θα ήταν η τελευταία λύση, σε καταχωνιασμένους υποφακέλους, αφού ένα εμπορικό εξώφυλλο βιβλίου που προορίζεται για τα «ευπώλητα» είχε άλλες προδιαγραφές, τώρα έχει ανέβει στην «επιφάνεια εργασίας». Οι κλασικοί του μαρξισμού έρχονται με δραματικό τρόπο στην επικαιρότητα, ακολουθώντας την ανάγκη των σκεπτόμενων ανθρώπων να ψηλαφίσουν μια λύση πέρα από τη σημερινή πραγματικότητα.
Σαν να ήθελε να κοροϊδέψει ο Κάρολος Μαρξ αυτή την τάση, έγραφε στη «18η Μπρυμαίρ» τον περίφημο αφορισμό «η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σαν βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών». Και συνέχιζε πιο γλαφυρά: «Και όταν ακόμα οι ζωντανοί φαίνονται σαν να ασχολούνται ν’ ανατρέψουν τους εαυτούς τους και τα πράγματα και να δημιουργήσουν κάτι που δεν έχει προϋπάρξει, σ’ αυτές ακριβώς τις εποχές επαναστατικής κρίσης επικαλούνται φοβισμένοι τα πνεύματα του παρελθόντος στην υπηρεσία τους, δανείζονται τα ονόματά τους, τα μαχητικά συνθήματά τους, τις στολές τους για να παραστήσουν με την αρχαιοπρεπή αυτή σεβάσμια αμφίεση και μ’ αυτή τη δανεισμένη γλώσσα τη νέα σκηνή της παγκόσμιας ιστορίας».
Σήμερα βέβαια περισσότερο βρισκόμαστε σε μια φάση κριτικού αναστοχασμού για το παρελθόν. Φαίνεται να επιβεβαιώνεται αυτό που μεταξύ αστείου και σοβαρού λεγόταν από τους εργαζομένους των ανατολικών χωρών μετά την κατάρρευση και επιβίωσε ως ανέκδοτο: «Αυτά που μας έλεγε το κόμμα για τον κομμουνισμό ήταν όλα ψέματα, αλλά αυτά που μας είπε για τον καπιταλισμό, ήταν απολύτως αλήθεια»! Στο πνεύμα αυτό, μια σειρά νέα βιβλία επαναφέρουν όχι το «Κάντο όπως ο Λένιν» αλλά το «Ξέρω τι έκανες τότε στην επανάσταση».
«Ο Καρλ Μαρξ αποδεικνύεται πολύ πιο διορατικός καθοδηγητής από τους οπαδούς των ορθολογικών επιλογών και των απορρυθμιζόμενων μηχανισμών της ελεύθερης αγοράς», υποστηρίζει ο Έρικ Χόμπσμπαουμ στο τελευταίο του βιβλίο
Ο τίτλος που επέλεξε ο διάσημος βρετανός μαρξιστής ιστορικός για το νέο του βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Θεμέλιο, μπορεί να θυμίζει «εγχειρίδιο οδηγιών», στην πραγματικότητα όμως είναι ένας πλήρης χάρτης της επίδρασης του μαρξισμού από το 1840 ως τις μέρες μας. Πρόκειται για συλλογή άρθρων που έχουν γραφτεί από 1956 ως το 2009, τα οποία παρά τη χρονική απόσταση που τα χωρίζουν και τις διαφορετικές αφορμές που οδήγησαν στην πρωτότυπη δημοσίευσή τους, συνιστούν μια ενότητα που σπανίζει στα συνήθη βιβλία – συλλογές.
Από τα πρωτότυπα κείμενα που περιέχει ο τόμος, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο με τίτλο «η υποχώρηση του μαρξισμού 1983-2000», στο οποίο ο συγγραφέας επιχειρεί μια ενδελεχή προσέγγιση της μάχης ιδεών που ακολούθησε την περεστρόικα και την κατάρρευση. Ο Χόμπσμπαουμ εκτιμά, κόντρα στο ρεύμα, ότι κατά τη δεκαετία του 1970 οι κοινωνικές επιστήμες υφίστανται μια «γενικότερη μετάλλαξη» που τις απομακρύνει από το μαρξισμό. Παρόλ’ αυτά, υποστηρίζει ότι στις μέρες μας ο Μαρξ τελικά επανέρχεται «κάπως απροσδόκητα σε έναν κόσμο που ο ίδιος ο καπιταλισμός υπενθυμίζει πως το μέλλον τίθεται υπό αμφισβήτηση όχι από την απειλή της κοινωνικής επανάστασης, αλλά από την ίδια τη φύση των ανεξέλεγκτων παγκόσμιων δράσεών του».
Γραμμένη στη «φωτιά» των γεγονότων, το 1992, η ανάλυση του Ευτύχη Μπιτσάκη εξιστορεί το «χρονικό της ατιμίας»
Μπεστ σέλερ στην εποχή των πιο μεγάλων ερωτημάτων, αμέσως μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των ανατολικών καθεστώτων, το κλασικό βιβλίο του Ευτύχη Μπιτσάκη Ένα φάντασμα πλανιέται, επανεκδίδεται (με βελτιώσεις) από τς εκδόσεις ΚΨΜ. Είναι ακριβώς μια περίοδος που όλα τα ερωτήματα επιστρέφουν. Γραμμένη στη «φωτιά» των γεγονότων, το 1992, η ανάλυση αυτή εξιστορεί το «χρονικό της ατιμίας», από την επανάσταση στην παλινόρθωση του καπιταλισμού.
Κύριο γνώρισμα της ματιάς του Ευτύχη Μπιτσάκη είναι ότι αποφεύγει το διπλό σκόπελο της συζήτησης για τον «υπαρκτό σοσιαλισμό»: Το δογματισμό που επιφέρει άκριτη υπεράσπιση του «ένδοξου παρελθόντος» από τη μία μεριά. Και από την άλλη το μηδενισμό μιας δήθεν ανανεωτικής θεώρησης που απορρίπτει την απελευθερωτική διάσταση της οκτωβριανής επανάστασης. Η τοποθέτηση αυτή του Ευτ. Μπιτσάκη είναι ιδιαίτερα εύστοχη καθώς οι μεν δογματικοί, όπως αποδεικνύεται μέχρι σήμερα, δεν εμβαθύνουν ποτέ στη ρίζα των δεινών, οι δε ανανεωτές καταλήγουν να αναγορεύουν τη Δύση και τον καπιταλισμό σε εγγυητή των ελευθεριών και της δημοκρατίας. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου καλύπτει την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης. Πολύ διαφωτιστικό και ακόμα πρωτότυπο (20 χρόνια μετά…) είναι το μέρος της ανάλυσης που φωτίζει πτυχές από τις πρώην ανατολικές χώρες, μία προς μία.
«Ο μπακουνικός περί σοσιαλισμού προβληματισμός επιβάλλεται να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά την επόμενη προσπάθεια περάματος στην κομμουνιστική κοινωνία» υποστηρίζει ο Γιώργος Ρούσης
Από την πλευρά της μαχητικής υπεράσπισης της Σοβιετικής Ένωσης αλλά όχι χωρίς κριτική, στέκεται και το τελευταίο βιβλίο του Γιώργου Ρούση, Μαρξ – Μπακούνιν για το σοσιαλιστικό κράτος που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γκοβόστη. «Για μας λίγο ενδιαφέρει αν η εξουσία ονομάζεται εκκλησία, μοναρχία, συνταγματικό κράτος, αστική δημοκρατία ή ακόμη και δικτατορία του προλεταριάτου», έλεγε ο Μπακούνιν στο πλαίσιο του διαλόγου της πρώτης Διεθνούς, όπου συνυπήρχε με τον Μαρξ. Και εξηγούσε ότι και το σοσιαλιστικό κράτος αποτελεί «αναπόφευκτη πηγή εκμετάλλευσης και δεσποτισμού». Μετά την άνοδο και πτώση του «υπαρκτού», η κριτική του αναρχικού ρεύματος αποκτά νέα αξία: «Ο μπακουνικός περί σοσιαλισμού προβληματισμός επιβάλλεται να ληφθεί σοβαρά υπόψη κατά την επόμενη προσπάθεια περάματος στην κομμουνιστική κοινωνία», εκτιμά ο συγγραφέας εισαγωγικά και προχωρά σε μια διεξοδική αντιπαραβολή των θέσεων Μαρξ και Μπακούνιν.
Η θέση του Γ. Ρούση είναι πως τόσο το αναρχικό όσο και το ρεύμα του Μαρξ πίστευαν εξίσου στην ανάγκη συντριβής κάθε κρατικής οργάνωσης. Διαφωνούσαν στο …τάιμινγκ. Πέρα όμως από την κύρια αυτή ανάλυση, το βιβλίο ρίχνει φως και σε άγνωστες εν πολλοίς πλευρές της αναρχικής παράδοσης, όπως η πεποίθηση του Μπακούνιν για την αναγκαιότητα ενός «κρυφού επαναστατικού επιτελείου».
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αναιρέσεις τεύχος 17, Χειμώνας 2011)
Γιώργος Λαουτάρης 
Να δοθεί για προπαγάνδα η: ¨ΠΕΡΕΣΤΡΟΙΚΑ¨. Για μια Ευρώπη κοινό σπίτι όλων των λαών της. Για να δοθεί επιτέλους όλη η εξουσία στα Σοβιέτ όπως έγραψε ο σ/φος Λένιν.
Ζήτω τα 27ο – 28ο – 29ο συνέδρια του Κ.Κ.ΣΕ.
Από περιέργεια έψαξα για τα συνέδρια που λες και είδα συνέντευξη στο Ριζοσπάστη το 1996 στελέχους του νέου ΚΚΣΕ που θέτει το στόχο της «ανασύστασης» της σοβιετικής εξουσίας! Φανταστικό!