Αυτοδιοίκηση και διαφθορά, έννοιες ασύμβατες;

Η γυναίκα του Καίσαρα λέγεται ότι δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει να φαίνεται κιόλας. Σε ό,τι αφορά την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αμφότεροι οι τομείς –είναι και φαίνεσθαι– πάσχουν, γεγονός που οδηγεί τους θεσμικούς φορείς και την κυβέρνηση σε σκέψεις και πρωτοβουλίες, ώστε να αμβλυνθεί ή να κοπάσει η σοβαρή καχυποψία της κοινωνίας απέναντι στους αιρετούς των τοπικών κοινωνιών. Μια τέτοια πρωτοβουλία πήρε την Τρίτη 23 Απριλίου η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, με σχετική ημερίδα που διοργάνωσε («Αποτελεσματικότητα, Διαφάνεια, Δικαιοσύνη και Τοπική Αυτοδιοίκηση»).

Το βασικό σκεπτικό των θεσμικών και πολιτικών εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορεί να συνοψιστεί στο εξής σχήμα: Η διαφθορά υπάρχει, όμως είναι περιορισμένη. Δεν πρέπει να γενικεύουμε όπως κάνουν τα ΜΜΕ, τα οποία κατά βάση ευθύνονται για την κακή εικόνα της αυτοδιοίκησης στην κοινωνία. Είναι χαρακτηριστικό το επιχείρημα που χρησιμοποίησε ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Χαράλαμπος Αθανασίου, στην ημερίδα: Σύμφωνα με έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου, το 69,4% των ερωτηθέντων δέχονται ότι η διαφθορά στους ΟΤΑ είναι ιδιαίτερα ή αρκετά διαδεδομένη. Όπως είπε όμως το μέλος της κυβέρνησης, «εντούτοις το ποσοστό αυτό δεν είναι και το υψηλότερο συγκριτικά με άλλους οργανισμούς και φορείς». Δηλαδή, υπάρχουν και χειρότερα. Και συγκεκριμένα είπε ότι οι πολίτες κατατάσσουν τις εστίες διαφθοράς με την εξής σειρά: Την πολεοδομία (που είναι μέρος των Δήμων φυσικά…) με 78,9%, το κοινοβούλιο και τους βουλευτές με 78,3%, τα ΜΜΕ με 76,6%, τις εφορίες με 75,2%, το συνδικαλισμό με 71,9%, την Τοπική Αυτοδιοίκηση με 69,4%, τους γιατρούς με 67,4%, τη δικαιοσύνη με 55,7% και την Αστυνομία με 53,6%.

«Μεμονωμένες περιπτώσεις αιρετών δεν μπορούν να καταδικάζουν και να απαξιώνουν το σύνολο των αιρετών», τόνισε ο Κώστας Ασκούνης, πρόεδρος της ΚΕΔΕ και Δήμαρχος Καλλιθέας. Όπως εξήγησε, «η εικόνα που κάποιοι δημιουργούν με την πλήρη απαξίωση των αιρετών» είναι «παραπλανητική και οδηγεί στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης». Ωστόσο, ο ενδεχομένως απλουστευτικός ισχυρισμός για την εκτεταμένη διαφθορά της αυτοδιοίκησης δεν στρέφεται εναντίον προσώπων, αλλά κατά ενός συνολικού πλέγματος εξουσίας που από τη δομή του ευνοεί ανάλογα παραστρατήματα.

Πολύ γλαφυρός ως προς το θέμα αυτό ήταν στη δική του εισήγηση ο Λέανδρος Ρακιντζής, Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης. «Οι ΟΤΑ εμπλέκονται σε πάρα πολλές περιπτώσεις κακοδιοίκησης και κακοδιαχείρισης που οδηγούν και στη διαφθορά ή ευνοούν την ανάπτυξή της», είπε χωρίς περιστροφές, απέναντι σε ένα ακροατήριο που δεν ήθελε να ακούσει και έγινε πιο συγκεκριμένος: «Οι τομείς που επικεντρώνεται η κακοδιοίκηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι κυρίως οι πολεοδομίες, το περιβάλλον, οι μεταφορές, τα δημόσια έργα, οι άδειες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, ενώ παράλληλα σε πολλές περιπτώσεις οι υπηρεσίες που προσφέρονται στους πολίτες είναι ελλιπείς». Μίλησε ακόμη για «φαινόμενα αδιαφανών διαδικασιών σε προσλήψεις» και ειδικότερα για «συμβάσεις έργου και απευθείας αναθέσεις έργων κατά παράβαση των οικείων διατάξεων», ενώ αποκάλυψε το ρόλο των πειθαρχικών ελέγχων, σχολιάζοντας ότι σ’ αυτό το επίπεδο απόδοσης ευθυνών «υπάρχει σωρεία απαλλαγών, για πολλούς λόγους». Συνήθως, είπε για τους αιρετούς «ώσπου να παραπεμφθούν, έχει λήξει η θητεία τους, οπότε σταματά και η πειθαρχική ευθύνη. Αλλά και εν ενεργεία να είναι ακόμα, η ιστορία δείχνει ότι συνήθως αθωώνονται».

Παρόλ’ αυτά, οι αρμόδιοι αντιδρούν στη σκληρότητα των δικαστικών και άλλων ελεγκτικών μηχανισμών. Ο υπουργός Εσωτερικών, Ευριπίδης Στυλιανίδης μάλιστα, έδωσε μια άλλη, ενδιαφέρουσα διάσταση που έχει φέρει ο φόβος των ελέγχων, την «υπογραφο-φοβία». Όπως είπε, «έχουμε διαπιστώσει τον τελευταίο καιρό ότι οι υπεύθυνοι φοβούνται πια να υπογράψουν» για να υπογραμμίσει τον άκρως αμφιλεγόμενο αφορισμό πως «το κόστος των μη αποφάσεων στην Ελλάδα, είναι τριπλάσιο από το κόστος των κακών αποφάσεων». Ο Κ. Ασκούνης από τη μεριά του χαρακτήρισε «εξαιρετικά αυστηρό» το νομικό πλαίσιο για τις ποινικές διώξεις των αιρετών και εκτίμησε ότι «οι διωκτικές αρχές θέλοντας προφανώς να κατευνάσουν αυτό το κλίμα, ωθούνται στην υπερβολή».

Ποιος μας φυλάει από τους φύλακες της νομιμότητας;

 Φαίνεται απίστευτο, όμως παρόλο που οι Δήμοι και οι Περιφέρειες χαρακτηρίζονται από τους δημότες «διαφθορεία» σε ποσοστό κοντά στο 70%, οι φορείς που εποπτεύουν τη νομιμότητα και τη διαφάνεια των διαδικασιών, έχουν διψήφιο αριθμό! Συγκεκριμένα, οι ελεγκτικές αρχές που έχουν θεσμοθετηθεί για να ασκούν τον έλεγχο στη νομιμότητα και τη διαφάνεια των πράξεων των ΟΤΑ είναι: Ο Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, το Ελεγκτικό Συνέδριο, η Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου, οι οικονομικοί επιθεωρητές, το Σώμα Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, το ΣΔΟΕ, οι επιθεωρητές περιβάλλοντος, ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Ελεγκτής Νομιμότητας, το νέο Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ.

Δεν χωρά δεύτερη σκέψη το συμπέρασμα ότι όπου λαλούν πολλοί ελεγκτές, αργεί να ξημερώσει η δικαιοσύνη, καθώς η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, η δαιδαλώδης γραφειοκρατία, το ακαθόριστο των αρμοδιοτήτων εκάστης αρχής, αποτελούν υποδειγματικές κρυψώνες για κατά παρέκβαση διαδικασίες και όχι μόνο. Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, λένε οι σχολαστικοί, και δεν έχουν άδικο.

Αλλά κανείς δεν είναι τόσο αφελής ώστε να πιστέψει ότι μπορούν πια να γίνουν υπεξαιρέσεις χρημάτων τύπου Παπαγεωργόπουλου, με την ίδια αυτοπεποίθηση τουλάχιστον, που ωθούσε έναν άνθρωπο του δημάρχου να κάνει «ντου» στα ταμεία και να σηκώνει θρασύτατα τις δεσμίδες με τα χαρτονομίσματα. Τι γίνεται όμως με τις απολύτως νόμιμες δαπάνες, αυτές που έχουν κωδικό στον προϋπολογισμό, έχουν ψηφιστεί από Επιτροπές και Συμβούλια και έχουν πάρει έγκριση από το Ελεγκτικό Συνέδριο; Παρακολουθεί κανείς μήπως αν όντως εκτελείται ένα έργο σύμφωνα με τα προβλεπόμενα; Πού είναι εκεί οι ράμπο κατά της διαφθοράς;

(Δημοσιεύτηκε στον Παλμό Γλυφάδας, 27-4-2013)