Σήμα κινδύνου που μπορεί να αποκωδικοποιηθεί στη φράση «αναβαθμίστε μας ή καταργήστε μας» στέλνουν οι Δημοτικές Κοινότητες ή τα Τοπικά Συμβούλια της χώρας όπως είθισται να λέγονται. Σε σχετικό συνέδριο που διοργάνωσε η Κοινότητα του Παπάγου την Πέμπτη 23 Μαΐου για τα τοπικά συμβούλια όλης της Αττικής, με καλεσμένο τον υπουργό Εσωτερικών, περιγράφηκε ανάγλυφα όλο το δράμα ενός θεσμού που δεν αφέθηκε να προσφέρει. Η έλλειψη αρμοδιοτήτων, οι ασάφειες του νόμου, η απροθυμία των δημάρχων να παραχωρήσουν χώρο, συνθέτουν ένα θεσμό αυτοδιοίκησης «β’ εθνικής», που στελεχώθηκε μόνο και μόνο επειδή κάποιοι το προέβλεψαν στο σχετικό νόμο.
Αναβαθμίστε μας ή καταργήστε μας, το μήνυμα των Τοπικών Συμβουλίων
Τελικά, οι Δημοτικές Κοινότητες είναι «χρήσιμος θεσμός ή αναγκαίο κακό»; Με αυτό το ερώτημα ξεκίνησε την τοποθέτησή της η πρόεδρος της Κοινότητας Παπάγου, Χρύσα Παρίση, η οποία είχε και την πρωτοβουλία διοργάνωσης του συνεδρίου. «Αν πρόκειται για αναγκαίο κακό, καλύτερα να καταργηθούν» δήλωσε χωρίς περιστροφές, έχοντας την εμπειρία δύο χρόνων. Μίλησε ακόμη για «προχειρότητα», «προβληματικές καταστάσεις», «έλλειψη μέσων», «άμεση ανάγκη τροποποιήσεων στον Καλλικράτη». Ποιος όμως ακούει;
Ο υπουργός Εσωτερικών, Ευριπίδης Στυλιανίδης, ήταν βέβαια παρών στην έναρξη και ζήτησε να μελετήσει τα συμπεράσματα του Συνεδρίου. Όμως σε πολιτικό επίπεδο παρέλειψε να κάνει οποιαδήποτε θετική αναφορά στα αιτήματα των προέδρων και συμβούλων που παρίσταντο ως σύνεδροι. Πολύ περισσότερο, άφησε ένα καθόλου ενθαρρυντικό υπονοούμενο: «Η Καλιφόρνια διοικείται από 15 ανθρώπους. Δεν μπορεί μια πόλη 60.000 να έχει 800 υποψηφίους και 150 εκλεγμένους, οι οποίοι μέχρι πρότινος αμείβονταν», είπε, δίνοντας την εντύπωση ότι υιοθετεί πολύ πιο συγκεντρωτικά μοντέλα διοίκησης. Επιπλέον, με χαρακτηριστική αοριστία, ενημέρωσε ότι μια ειδική επιτροπή μελετά την αναμόρφωση του «Καλλικράτη».
Στην πραγματικότητα, οι Δημοτικές Κοινότητες θεσπίστηκαν ως αντίδοτο στο συγκεντρωτισμό των ενιαίων δήμων. Όπως το έθεσε παραστατικά η καθηγήτρια του Παντείου, Ευρυδίκη Μπέσιλα, εκ των κεντρικών εισηγητών του συνεδρίου, η δημιουργία των τοπικών συμβουλίων ήταν μάλλον «κίνητρο αποσόβησης αντιδράσεων για τους δήμους που καταργούνταν». Στην πράξη αποδείχτηκε ότι η διοικητική αποκέντρωση δεν ήταν τίποτε περισσότερο παρά περαιτέρω αποξένωση των δημοτών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. «Εξαφανίστηκε η εγγύτητα με τον πολίτη», όπως επισήμανε στο χαιρετισμό του και ο Δήμαρχος Παπάγου Χολαργού Βασίλης Ξύδης, παρά τα μαξιλαράκια που προβλέφθηκαν, όπως η Επιτροπή Διαβούλευσης, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και οι Δημοτικές Κοινότητες.
Θεσμός αυτοδιοίκησης «β’ εθνικής» στο πιο δημαρχοκεντρικό σύστημα της Ευρώπης
Από τα συγκεκριμένα προβλήματα που καταγράφηκαν ξεχωρίζουν τα εξής: Πρώτον, η ασάφεια των όρων «μέριμνα» και «μεριμνώ», που κατά κόρον αναφέρονται στις αρμοδιότητες των προέδρων των Δημοτικών Κοινοτήτων και κανείς δεν γνωρίζει αν πρόκειται για γνωμοδότηση ή για λήψη κάποιας απόφασης. Δεύτερον (κάτι που αναδείχτηκε από το Τοπικό Συμβούλιο της Βούλας και συγκεκριμένα από τη σύμβουλο Βάνα Φερτάκη) η κατάργηση του ρόλου των αντιπροέδρων. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, καθώς αν για κάποιο λόγο απουσιάζει ο πρόεδρος της Κοινότητας, όλη η δραστηριότητά της (ακόμη και οι …ταφές) κινδυνεύουν με αναστολή. Καταγγέλθηκε ότι η δυσμενής αυτή αλλαγή έγινε με ευθύνη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας. Τρίτον, αναδείχτηκαν οι ευθύνες των Δημοτικών Αρχών. Συγκεκριμένα, φάνηκε από τις μαρτυρίες πολλών συνέδρων ότι οι Δήμαρχοι και τα Δημοτικά Συμβούλια δεν είναι πρόθυμα να παραχωρήσουν αρμοδιότητες, παρόλο που σύμφωνα με το άρθρο 83 του «Καλλικράτη» έχουν τη δυνατότητα. «Έχουμε το πιο κλειστό, δημαρχοκεντρικό σύστημα εξουσίας στην Ευρώπη», όπως χαρακτηριστικά υπογράμμισε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, Ν. Κ. Χλέπας στη δική του εισήγηση. «Θέλουμε σχέσεις συνεργασίας, όχι ιεραρχίας», είπε προς επίρρωση ο πρόεδρος της κοινότητας Κουβαρά, Γιάννης Κίτσος. Αρκετοί ήταν οι σύνεδροι που έθεσαν το οικονομικό ζήτημα: Μέσα στα αιτήματα ήταν και η εξίσωση της αμοιβής του προέδρου της Κοινότητας με αυτή του αντιδημάρχου. Επίσης, όλοι συμφώνησαν στη συμμετοχή των αιρετών από τις Κοινότητες στα νομικά πρόσωπα του Δήμου.
Άκυρες οι αποφάσεις που αψηφούν τα Τοπικά!
Πολύ σπάνια στα Δημοτικά Συμβούλια παίρνει το λόγο ή πολύ περισσότερο ψηφίζει πρόεδρος Δημοτικής Κοινότητας, αν και προβλέπεται ρητά στον «Καλλικράτη». Κι όμως, βάσει μιας απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, είναι άκυρη η απόφαση Συμβουλίου, όπου συζητείται θέμα σχετικό με Δημοτική Κοινότητα και δεν λαμβάνεται υπόψη η γνώμη και η ψήφος της κοινότητας.
Αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο συμπέρασμα από το Παναττικό Συνέδριο Δημοτικών Κοινοτήτων που έγινε στην Πεύκη και το ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ, Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας. Όπως είπε, πρόκειται για την απόφαση 2185/2010 που αφορά το Δήμο Λέσβου. Εκεί, ο νέος ενοποιημένος δήμος αποφάσισε να θέσει ενιαία αυξημένα δημοτικά τέλη για όλο το νησί, παρακάμπτοντας το γεγονός ότι στο παρελθόν κάθε χωριστός Δήμος είχε διαφορετικά τέλη. Η Κοινότητα Πέτρας προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και κατάφερε να αναιρέσει την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, με τη βασική αιτιολογία ότι η αύξηση ήταν δυσανάλογη για τις διαφορετικές Δημοτικές Κοινότητες και στη συγκεκριμένη συνεδρίαση δεν ήταν παρόντες οι εκπρόσωποί τους, ώστε να ψηφίσουν και να πουν τη γνώμη τους. Και πράγματι, κατάφερε να ακυρώσει την απόφαση και πλέον οι κάτοικοι της Πέτρας πληρώνουν δημοτικά τέλη στα επίπεδα του 2010.
Η δρομολογημένη αναμόρφωση του «Καλλικράτη» θα λάβει υπόψη άραγε αυτή τη συσσωρευμένη εμπειρία που καταθέτουν οι άνθρωποι των Δημοτικών Κοινοτήτων; Και προς ποια κατεύθυνση;
(Δημοσιεύτηκε στον Παλμό Γλυφάδας, 1/6/2013)
Γιώργος Λαουτάρης 