Πραγματικά αποκαλυπτική, μέσα στην απλότητά της, ήταν η απάντηση της Ναόμι Κλάιν σε ερώτηση δημοσιογράφου την προηγούμενη Κυριακή για τη θέση της Ελλάδας στην ευρωζώνη: «Δεν ξέρω αν πρέπει η Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη, αλλά οπωσδήποτε πιστεύω ότι το θέμα αυτό πρέπει να βρίσκεται πάνω στο τραπέζι αν προσπαθήσει κανείς να διαπραγματευτεί. Δεν ξεκινάς μια διαπραγμάτευση λέγοντας “δεν φεύγουμε”» είπε η διάσημη συγγραφέας του βιβλίου Δόγμα του Σοκ.
Η Ναόμι Κλάιν βρέθηκε στην Ελλάδα, προσκεκλημένη του εκδοτικού οίκου Λιβάνη αλλά και του φεστιβάλ που διοργάνωσε το περιοδικό Βαβυλωνία την προηγούμενη εβδομάδα. Πιστή στην αντισυμβατική της άποψη για τα εναλλακτικά μέσα και δίκτυα ενημέρωσης, παραχώρησε μια συνέντευξη Τύπου στο κοινωνικό κέντρο Νοσότρος, στην οποία δεν προσκλήθηκαν εκπρόσωποι του αστικού Τύπου. Και πράγματι, επρόκειτο για μια συζήτηση που ξέφυγε από το αναμενόμενο πλαίσιο, με αναφορές στο κίνημα των Σκουριών, την άλλη ενημέρωση από τα κάτω, αλλά και τους κοινωνικούς αγώνες ενάντια στην πολιτική των μνημονίων.
Το σημείο ωστόσο που έχει την ειδική του σημασία, είναι η αναφορά της συγγραφέα στο μέλλον της ευρωζώνης και τη θέση της Αριστεράς. Χωρίς να αναφερθεί συγκεκριμένα, η Ναόμι Κλάιν διατύπωσε καθαρά την αντίθεσή της στη ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ για διέξοδο από την κρίση εντός ευρώ και ΟΝΕ. Το κύριο παράδειγμα που έφερε ήταν φυσικά αυτό της Λατινικής Αμερικής. Για να γίνει διαπραγμάτευση με τους πιστωτές, ανέφερε, «χρειάζεται πραγματικά να έχεις τη θέληση να φύγεις. Και για να έχεις τέτοια θέληση, χρειάζεται να οικοδομείς σχέσεις με άλλες χώρες που επίσης έχουν ένα όπλο στον κρόταφο και να χτίζεις ένα καρτέλ των οφειλετών». Όπως είπε, στη Λατινική Αμερική της δεκαετίας του ’80 με το σοκ χρέους, «υπήρξε μια μεγάλη ώθηση από αριστερούς οικονομολόγους για τις κυβερνήσεις του Νότου να ενωθούν και να επιστρέψουν στο ΔΝΤ και τη Διεθνή Τράπεζα σαν ένα ενιαίο διαπραγματευτικό μπλοκ». Με την τακτική αυτή, «αρνήθηκαν τις πολιτικές διαρθρωτικών αλλαγών, απαίτησαν διαγραφή χρεών και επίσης αμφισβήτησαν τη νομιμότητα αυτών των χρεών». Η Ναόμι Κλάιν στάθηκε ιδιαίτερα στη φύση του χρέους, τονίζοντας ότι «μεγάλο μέρος από το χρέος αυτό ήταν επαχθές που κληρονομήθηκε από τις δικτατορίες, ενώ υπάρχουν επιχειρήματα ότι και σήμερα τα χρέη είναι επαχθή, εξαιτίας της προέλευσής τους». Και τόνισε απευθυνόμενη στο ελληνικό ακροατήριο ότι «έτσι υπάρχει διαπραγματευτική ισχύς αλλά δεν πιστεύω ότι πρόκειται να σημειώσετε πρόοδο εκτός αν έχετε τη βούληση να φανταστείτε τη ζωή μετά την ευρωζώνη».
Αν και αντιδημοφιλές παράδειγμα στη χώρα μας, ανέφερε την Αργεντινή: «Δεν είναι βέβαια κατά κανένα τρόπο κάποιος παράδεισος, αλλά μπόρεσε να γλυτώσει τα χειρότερα από την κρίση και αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι υπήρξε μια στιγμή στη Λατινική Αμερική, όπου πολλές αριστερές κυβερνήσεις αναλάμβαναν την εξουσία ‒σε εισαγωγικά το “αριστερές”, γιατί υπήρχαν πολλοί βαθμοί αριστεροσύνης‒ αλλά δημιουργήθηκε μια νέα οικονομική δομή, με την ALBA κ.ο.κ. που δημιούργησε τη δυνατότητα να σταθούν απέναντι από το ΔΝΤ», ανέλυσε. Και παραδεχόμενη ότι «είναι πράγματι πολύ δύσκολο για μια χώρα να τα καταφέρει μόνη της», υπογράμμισε ότι «κοιτάζοντας την κατάσταση στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή, υπάρχουν περισσότερες χώρες σε περιπέτειες παρά χωρίς περιπέτειες. Οπότε φαίνεται ότι υπάρχει μια απίστευτη δυνατότητα οι χώρες που αντιμετωπίζουν τα μέτρα λιτότητας να συνεργαστούν και να αλλάξουν τους όρους προς τους πιστωτές».
Ήταν πράγματι δυστυχές το γεγονός ότι η συζήτηση στη συνέντευξη Τύπου αλλά και στις υπόλοιπες τοποθετήσεις της κατά την επίσκεψή της, δεν άγγιξε περισσότερο τα οικονομικά ζητήματα της κρίσης και της πολιτικής της διαχείρισης. Ίσως επειδή το νέο της έργο επικεντρώνεται σε μια οικολογική απάντηση στο νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο, η Ναόμι Κλάιν κυρίως έκανε αναλύσεις για την κλιματική αλλαγή, την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στον Καναδά όπου το περιβαλλοντικό ζήτημα κυριαρχεί στις πολιτικές συζητήσεις, η συγγραφέας καταλαμβάνει με τις θέσεις το ριζοσπαστικό άκρο στο αριστερό φάσμα των διανοουμένων, όμως στην Ελλάδα της κρίσης, το οικολογικό θέμα αντιμετωπίζεται ως πλευρά της επίθεσης και όχι ως κύριο ζήτημα.
Πάντως, από τη σύντομη επίσκεψή της στην Ελλάδα, η Ναόμι Κλάιν απέδειξε το πόσο εύκολα μπορεί να κινείται άνετα μεταξύ δύο κόσμων, του επίσημου και του εναλλακτικού. Το μεσημέρι του Σαββάτου υπέγραφε βιβλία στο Public για τους αναγνώστες της, το βράδυ μιλούσε σε φεστιβάλ του αντιεξουσιαστικού χώρου. Εκτός από τη συνέντευξη Τύπου σε εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης, παραχώρησε συνέντευξη στην εκπομπή «Φάκελοι» του Σκάι. Αναλόγως και η κύρια οικολογική οπτική που έχει υιοθετήσει για την κοινωνική αλλαγή, συνδυάζεται με μια ριζοσπαστική αντίληψη των διεθνών σχέσεων, όπως αποκαλύπτει η θέση της για το ευρώ.
(Δημοσιεύτηκε στο Πριν, 2/6/2013)
Γιώργος Λαουτάρης 