Τι μένει άραγε από τον «Καλλικράτη» αν αφαιρεθούν οι μόνες προοδευτικές και συμμετοχικές προβλέψεις του στο δημαρχοκεντρικό σύστημα Τοπικής Αυτοδιοίκησης που καθιέρωσε; Η απάντηση δυστυχώς είναι ο συγκεντρωτισμός και η περαιτέρω αποξένωση της τοπικής εξουσίας από τους δημότες. Σε αυτές τις σκέψεις οδηγείται αυτόματα όποιος κάνει σήμερα μια επισκόπηση του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης, ενός θεσμού εφάμιλλου προς το Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος όμως δεν προχώρησε, ούτε καθιερώθηκε στο βαθμό που θα ανέμενε κανείς. Σήμερα εν ενεργεία βρίσκονται είκοσι μόλις Συμπαρατάτες για τους 325 δήμους και τις 13 περιφέρειες της Ελλάδας. Σύμφωνα με το νόμο, «ο συμπαραστάτης έχει ως αποστολή, πέραν από την έγκαιρη καταπολέμηση της κακοδιοίκησης, τη διασφάλιση της αμεροληψίας των δημοτικών αρχών, τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών και των επιχειρήσεων, καθώς και την αποσυμφόρηση του δημάρχου και άλλων αιρετών οργάνων του δήμου από τη συσσώρευση αιτημάτων και παραπόνων των πολιτών».
20 εκλεγμένοι σε όλη τη χώρα για 325 δήμους και 13 περιφέρειες
Το μεγάλο όπλο του Συμπαραστάτη αποδείχτηκε και το αδύναμο σημείο του: Το γεγονός ότι για να εκλεγεί κάποιος Συμπαραστάτης απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία δύο τρίτων του Δημοτικού Συμβουλίου, δίνει στα πρόσωπα αυτά μια αυξημένη πολιτική νομιμοποίηση. Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι ένας Συμπαραστάτης είναι ο «άνθρωπος του Δημάρχου», από τη στιγμή που για να αναδειχτεί, απαιτούνται οι ψήφοι της αντιπολίτευσης. Την ίδια στιγμή όμως, η ίδια η διαδικασία εκλογής απέβη στις περισσότερες περιπτώσεις άκαρπη, καθώς τα πρόσωπα κοινής αποδοχής σε μια χώρα και ένα χώρο με βαθιές προσωπικές και πολιτικές διαχωριστικές γραμμές, είναι όπως αποδεικνύεται πολύ λίγα.
Όμως, η γενικευμένη αποτυχία εκλογής των προσώπων είναι η μία όψη της κρίσης του θεσμού. Έπειτα από δύο χρόνια εφαρμογής του, στην επιφάνεια έχουν έρθει οι δομικές αδυναμίες. Όπως αναφέρει στον «Παλμό» ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης στο Δήμο Αθηναίων, που είναι και συντονιστής του Δικτύου των Συμπαραστατών της χώρας, υπάρχει μείζον θέμα αρμοδιοτήτων, καθώς οι Συμπαραστάτες δεν μπορούν από το νόμο να ελέγξουν τις αποφάσεις του Δημάρχου, των Επιτροπών του Δήμου, του Δημοτικού Συμβουλίου καθώς και των Τοπικών Συμβουλίων! Εκεί προφανώς υπάρχει …άβατο. Ασχολούνται μόνο με τις αποφάσεις των υπηρεσιών, των δημοτικών επιχειρήσεων και των νομικών προσώπων του Δήμου. Πρόκειται για ένα προληπτικό «κόντεμα» των Συμπαραστατών, για το οποίο η χώρα είναι ήδη υπόλογη απέναντι το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Το χειρότερο είναι ότι οι Δήμαρχοι της χώρας μέσω του δικού τους θεσμικού φορέα, της ΚΕΔΕ, μέχρι πρότινος εισηγούνταν την ολοσχερή κατάργηση των Συμπαραστατών, επικαλούμενοι τα προβλήματα λειτουργίας. Σε αυτή την πρόταση είχε καταλήξει η Επιτροπή Θεσμών της ΚΕΔΕ στη συζήτηση περί αναμόρφωσης του «Καλλικράτη», προτείνοντας στη θέση των γενικής αποδοχής προσώπων, να επανέλθουν οι ειδικοί συνεργάτες των Δημάρχων, τα «δικά τους παιδιά» με άλλα λόγια. Από αυτή την άποψη, ο Βασίλης Σωτηρόπουλος σημείωσε ως «πολύ θετική» την απόφαση του πρόσφατου Συνεδρίου της ΚΕΔΕ που αντικατέστησε την παραπάνω θέση με την πρόταση να συζητηθεί εκ νέου η λειτουργία του θεσμού με το Δίκτυο Συμπαραστατών.
Οι δήμαρχοι πρότειναν την κατάργηση του Συμπαραστάτη για να επαναφέρουν τους ειδικούς συνεργάτες
Είναι επίσης χαρακτηριστικό το πώς λειτουργεί ο Συμπαραστάτης, όπου έχει γίνει εφικτή η εκλογή του. Στο μεγαλύτερο Δήμο της χώρας, στην Αθήνα, το έργο του θεσμού πλαισιώνεται από ένα νομικό σύμβουλο και έναν κλητήρα! Ευτυχώς, όπως λέει ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, συγκροτήθηκε ένα δίκτυο 18 εθελοντών που υποστηρίζουν τη λειτουργία του γραφείου. Άλλωστε, η αποζημίωση που λαμβάνουν οι εκλεγμένοι Συμπαραστάτες συχνά αποτελεί αντικίνητρο εμπλοκής με το θεσμό. Κι αυτό, όχι γιατί τα περίπου 700 ευρώ μηνιαίως είναι αμελητέο ποσό, αλλά διότι συνταξιούχοι για παράδειγμα που θα ήθελαν να εκλεγούν, καλούνται να παραιτηθούν από τη σύνταξή τους!
Πού έχουν εκλεγεί
Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης έχουν οι Δήμοι: Αθηναίων, Αγίας Παρασκευής, Ασπρόπυργου, Σαρωνικού, Ζωγράφου, Βύρωνα, Αλμωπίας, Σκύδρας, Αλεξανδρούπολης, Αριδαίας, Μαλεβιζίου (Κρήτη), Ακρωτηρίου (Κρήτη), Παλλήνης, Φιλοθέης – Ψυχικού, Κομοτηνής και Κω. Επίσης, οι Περιφέρειες Αττικής, Πελοποννήσου, Ηπείρου και Ανατολικής Ελλάδας. Για τους υπόλοιπους δήμους της χώρας με πάνω από 20.000 κατοίκους και τις Περιφέρειες, η δημοτική περίοδος φτάνει στη λήξη της και η περιοχή αυτή του «Καλλικράτη» παραμένει «ακατοίκητη».
Μια πρόταση που έχει κατατεθεί προκειμένου να ξεπεραστεί το διαδικαστικό αδιέξοδο, χωρίς να θυσιαστεί η ευρεία νομιμοποίηση που πρέπει να απολαμβάνει ο θεσμός, είναι η απευθείας εκλογή από τους δημότες, μας πληροφορεί ο Βασίλης Σωτηρόπουλος. Ο ίδιος είναι κατά του μέτρου αυτού, καθώς θα αναζωπυρώσει πελατειακές σχέσεις, όπως εκτιμά: «Με δεδομένες τις δυσκολίες, το ζητούμενο είναι να υποδεχτούν όπως πρέπει το θεσμό οι ίδιοι οι Δήμοι και βεβαίως, να γίνονται δεκτές οι εισηγήσεις των Συμπαραστατών», δηλώνει. Και κάνει μια έκκληση προς τους παραλιακούς Δήμους, «οι τοπικές αρχές να εκλέξουν έστω και τώρα Συμπαραστάτη».
(Δημοσιεύτηκε στον Παλμό Γλυφάδας, 8/6/2013)
Γιώργος Λαουτάρης 