Κατά μια εύγλωττη σύμπτωση, η ανακοίνωση του πολυνομοσχεδίου με τις σαρωτικές αλλαγές που επιφέρει στους δήμους συνέπεσε ακριβώς με την ανακοίνωση από την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας της έρευνας που παρήγγειλε στη δημοσκοπική εταιρεία Metron Analysis για την εικόνα που παρουσιάζει στους πολίτες η αυτοδιοίκηση. Εν ολίγοις, το πόρισμα της έρευνας είναι πως οι δήμοι αποτελούν για τους πολίτες τον πιο κοντινό τους πολιτικό θεσμό, πλην όμως απέχουν πολύ από το να τον εμπιστεύονται, κυρίως επειδή θεωρείται ακόμη εστία διαφθοράς.
Από τα στοιχεία που καταδεικνύουν το βάθος της σημερινής πολιτικής κρίσης είναι το γεγονός ότι ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο θεωρούνται σημαντικότεροι θεσμοί από το ίδιο το κοινοβούλιο και την κυβέρνηση! Οι απαντήσεις στην έρευνα κατατάσσουν τους Δήμους σε ανώτερη θέση σε σχέση με την κυβέρνηση, τις περιφέρειες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Κοινοβούλιο, τις τράπεζες και τα συνδικάτα, στο ερώτημα «πόσο σημαντικοί είναι για τη ζωή σας οι εξής θεσμοί και υπηρεσίες». Πιο ψηλά από τους Δήμους κατατάσσονται η δικαιοσύνη, η Αστυνομία, ο Στρατός και η εκκλησία. Προς επίρρωση, στην ερώτηση «από όλα τα επίπεδα των εκλεγμένων εκπροσώπων ποιοι νοιώθετε να είναι πιο κοντά σας και να σας εκπροσωπούν περισσότερο;», η απάντηση των περισσοτέρων, σχεδόν των μισών (47%), είναι «κανένας». Από όσους μπαίνουν στον κόπο να διαλέξουν, μακράν οι περισσότεροι (34%) απαντούν ότι αισθάνονται πιο κοντά τους δημάρχους, τους αντιδημάρχους και τους υπόλοιπους αιρετούς της αυτοδιοίκησης. Απογοητευτικά ποσοστά για τους συνδικαλιστές (7%), τους αιρετούς των περιφερειών (6%) και φυσικά τους βουλευτές (5%).
Ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο θεωρούνται σημαντικότεροι θεσμοί από τη Βουλή και την κυβέρνηση
Στο σημείο αυτό είναι που η μεταρρύθμιση του «Καλλικράτη» κρίνεται αρνητικά. Το 43% του δείγματος της έρευνας απαντά ότι οι αλλαγές που επέφερε η διοικητική μεταρρύθμιση είναι αρνητικές, έναντι μόλις 20% που υποστήριξαν το θετικό πρόσημο του «Καλλικράτη» και 33% εκείνων που είπαν πως είναι αδιάφορες ο αλλαγές. Μια μεταρρύθμιση που αποξένωσε περαιτέρω το Δήμο από τον δημότη, που έφερε στο Δημαρχείο όλα τα χαρακτηριστικά ενός απρόσωπου, γραφειοκρατικού, μικρού τοπικού κράτους, δεν μπορεί παρά να καταδικαστεί, όταν οι τοπικοί αιρετοί είναι οι μόνοι εκπρόσωποι της εξουσίας που παραμένουν προσιτοί. Ως προς την πολιτική ταυτότητα των επικριτών του «Καλλικράτη», έχει ενδιαφέρον ότι οι ψηφοφόροι των ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και Ανεξάρτητων Ελλήνων είναι αυτοί που καταδικάζουν, την ίδια στιγμή που θετικές ως επί το πλείστον κρίσεις εκφράζουν οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ.
Σημείο κλειδί όμως για την εικόνα της αυτοδιοίκησης είναι η διαφθορά. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αχίλλειος πτέρνα των αυτοδιοικητικών είναι πως θεωρούνται επιρρεπείς στις παρασκηνιακές δοσοληψίες και ύποπτοι για το κατά πόσο υπηρετούν αποκλειστικά το δημόσιο συμφέρον. Ερωτώμενο το δείγμα της έρευνας για το αν η διαφθορά στη χώρα μας έχει μεταβληθεί στα χρόνια της κρίσης, το 41% απαντά ότι έχει αυξηθεί, το 34% ότι έχει μείνει ίδια, ενώ μόλις το 25% υποστηρίζει ότι έχει μειωθεί. Έχει ενδιαφέρον ότι την άποψη αυτή μοιράζονται ψηφοφόροι όλων των κομμάτων. Ως προς τη διαφθορά στους δήμους, το 48%, σχεδόν ένας στους δύο, απαντά στην έρευνα ότι παραμένει στα ίδια επίπεδα, έναντι 24% που λένε ότι έχει αυξηθεί και 26% ότι έχει μειωθεί.
41% πιστεύει ότι η διαφθορά στα χρόνια της κρίσης έχει αυξηθεί
Την ίδια στιγμή, η σφοδρότητα της κρίσης και η αναμέτρηση των περισσότερων νοικοκυριών με ζωτικά προβλήματα που σχετίζονται πια με την επιβίωση, κάνει τα τοπικά προβλήματα να περνούν σε δεύτερο πλάνο. Με πολύ μεγάλη διαφορά, ως «μεγαλύτερο πρόβλημα της περιοχής» οι ερωτηθέντες αναδεικνύουν την ανεργία, εκτοπίζοντας θέματα που κυριαρχούσαν μέχρι τώρα σε ανάλογε έρευνες, όπως η καθαριότητα ή η προστασία του περιβάλλοντος. Συνδεδεμένο άλλωστε με το οικονομικό ζήτημα είναι και ένα από τα τελευταία ευρήματα της έρευνας, που δείχνει ότι το 63% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι οι παρεχόμενες δημοτικές υπηρεσίες και υποδομές έχουν κακή σχέση τιμής – ποιότητας αναφορικά με τα δημοτικά τέλη.
Κοινωνικός αυτοματισμός
Πρόθεση της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας με την έρευνα γνώμης που παρήγγειλε ήταν να καταδείξει μεταξύ άλλων το εναπομείναν κύρος της αυτοδιοίκησης ως θεσμού. Και πράγματι, σε ένα πολιτικό σύστημα που καταρρέει, τουλάχιστον σε αξιοπιστία, οι Δήμοι κρατούν ακόμη τα …μπόσικα. Ωστόσο, η έρευνα στάθηκε σε πολύ επιλεκτικά στοιχεία. Διότι οι υποψίες διαφθοράς των δημοτικών αρχόντων είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Ευρέως διαδεδομένη είναι η άποψη ότι οι πελατειακές σχέσεις στην πραγματικότητα κυβερνούν τους δήμους, την ίδια στιγμή που η αδιαφάνεια στις προσλήψεις «ημέτερων» και η χαμηλή παραγωγικότητα συγκαταλέγονται στις συνήθεις κατηγορίες εναντίον αιρετών και εργαζομένων του θεσμού.
Η διαδεδομένη άποψη περί διαφθοράς αποτρέπει τον πολίτη από το να γίνει σύμμαχος
Είναι ακριβώς αυτές τις υποψίες που «μυρίστηκε» η κυβέρνηση ώστε να θέσει για ακόμη μια φορά το μηχανισμό του κοινωνικού αυτοματισμού στην υπηρεσία της πολιτικής της για τις απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Δεν είναι τυχαίο ότι το κύμα των απολύσεων ξεκίνησε από την ΕΡΤ και συνεχίστηκε στους δήμους, και όχι για παράδειγμα στην Εθνική Μετεωρολογική ή την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Στο κλίμα κοινωνικού κανιβαλισμού που έχει επικρατήσει στο έδαφος της κρίσης, η πλειοψηφία κρατά τα δάκρυά της για όσους θεωρεί «βύσματα» ή βολεμένους, αν δεν τρίβει κιόλας χαιρέκακα τα χέρια της. Το κλίμα αυτό δεν «σπάει» δυστυχώς με τυπικές έρευνες γνώμης και μισά επιχειρήματα, αλλά με άλλη νοοτροπία και προπαντός, ειλικρίνεια.
(Δημοσιεύτηκε στον Παλμό Γλυφάδας, 20/7/2013)
Γιώργος Λαουτάρης 