Τα αντιεξουσιαστικά ρεύματα στο φως της μαρξιστικής κριτικής

Σύντομο και περιεκτικό, μάχιμο αλλά όχι εξαντλητικό, το νέο έργο που έχει στις προθήκες του το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο από τον Τζον Μόλινιου (John Molyneux), Αναρχισμός, μια μαρξιστική κριτική, δίνει εμπεριστατωμένα επιχειρήματα στον αναρχικό τρόπο σκέψης και δράσης. Η έκδοση των περίπου 100 σελίδων έρχεται να απαντήσει στην αυξανόμενη επιρροή των αυτόνομων και αντιεξουσιαστικών ρευμάτων σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, που συναντάται με ιδιαίτερη ορμή στη χώρα μας μετά τον Δεκέμβριο του 2008. «Οι αναρχικές ιδέες σε όλες τις διάφορες εκδοχές τους δεν συνιστούν αποτελεσματικό τρόπο για να αλλάξει κανείς τον κόσμο», είναι το βασικό επιχείρημα του βιβλίου με τα λόγια του συγγραφέα του, που επιχειρεί μια αξιοσημείωτη επισκόπηση όλων των κεντρικών επιχειρημάτων που προβάλλει το «μπλακ μπλοκ» έναντι των μαρξιστών από την εποχή του Μπακούνιν μέχρι και τα γεγονότα της πλατεία Ταχρίρ.

Το βιβλίο επιχειρεί τηλεγραφική απάντηση στα σημεία κριτικής που έθεσαν σύγχρονοι διανοητές με μεγάλη επιρροή, όπως οι Νέγκρι και Χαρντ αλλά και ο Τζον Χόλογουεϊ

«Ο αναρχισμός είναι ένα κινούμενος στόχος», επισημαίνει ο Τζον Μόλινιου, αναφερόμενος στις αμέτρητες παραλλαγές και τάσεις του ρεύματος στο οποίο ασκεί κριτική. Χαρακτηριστικό της γραφής του πάντως είναι μια συντροφική διάθεση, σαν το σύντομο αυτό βιβλίο να απευθύνεται όχι μόνο στους αγωνιστές της Αριστεράς που αναζητούν απαντήσεις στα βέλη της αναρχικής κριτικής, αλλά και στους φορείς των αντιεξουσιαστικών ιδεών.

Ο ίδιος ο συγγραφέας δεν ανήκει στην «ορθόδοξη» τάση του μαρξισμού αλλά στην τροτσκιστική πλευρά. Αυτό διαφαίνεται από την κριτική του σε πλευρές της ιστορίας του «υπαρκτού σοσιαλισμού»: Όταν υποστηρίζει ότι «τα κόμματα που ισχυρίζονταν ότι είναι μαρξιστικά, λενινιστικά και εργατικά υπήρξαν τα βασικά όργανα καταπίεσης και εκμετάλλευσης εκατοντάδων εκατομμυρίων εργαζομένων στα λεγόμενα κομμουνιστικά κράτη». Αλλά και όταν διαφοροποιείται πλήρως από τη γραμμή για κυβερνήσεις λαϊκού μετώπου τη δεκαετία του ’30 σημειώνοντας για την Ισπανία ότι αυτή η κυβέρνηση ήταν «αφοσιωμένη στη διατήρηση της ατομικής ιδιοκτησίας και της καπιταλιστικής κοινωνικής τάξης πραγμάτων».

Αρετή του βιβλίου είναι ότι καταπιάνεται αναλυτικά με διαχρονικά ακανθώδη ζητήματα: Τη γραφειοκρατικοποίηση της ηγεσίας, τις αυταρχικές πρακτικές των μπολσεβίκων που οδήγησαν στα γεγονότα της Κροστάνδης, την επαναστατικότητα ή το «συμβιβασμένο χαρακτήρα» της εργατικής τάξης, τη συμμετοχή στις εκλογές. Παρά τη χαρακτηριστική συντομία του δοκιμίου, επιχειρείται τηλεγραφική απάντηση στα σημεία κριτικής που έθεσαν σύγχρονοι διανοητές με μεγάλη επιρροή, όπως οι Νέγκρι και Χαρντ αλλά και ο Τζον Χόλογουεϊ. Ξεχωριστή μνεία γίνεται επίσης για τον «λάιφσταϊλ αναρχισμό», μια ειλικρινής και πρωτότυπη ματιά στα σημερινά ρεύματα που διακρίνει κανείς σε τμήματα της νεολαίας.

(Δημοσιεύτηκε στο Πριν, 9-9-2012)

Η επιστροφή των κλασικών

Σφυροδρέπανο; Κόκκινο χρώμα; Αυτό που μια δεκαετία πριν για τους γραφίστες στα ατελιέ των εκδοτικών οίκων θα ήταν η τελευταία λύση, σε καταχωνιασμένους υποφακέλους, αφού ένα εμπορικό εξώφυλλο βιβλίου που προορίζεται για τα «ευπώλητα» είχε άλλες προδιαγραφές, τώρα έχει ανέβει στην «επιφάνεια εργασίας». Οι κλασικοί του μαρξισμού έρχονται με δραματικό τρόπο στην επικαιρότητα, ακολουθώντας την ανάγκη των σκεπτόμενων ανθρώπων να ψηλαφίσουν μια λύση πέρα από τη σημερινή πραγματικότητα.

ΚΚΕ: Το παρελθόν …μας δικαιώνει

Κριτική στο παρελθόν που δικαιώνει τις σημερινές επιλογές επιχείρησε το ΚΚΕ με αφορμή την έκδοση του β’ τόμου του Δοκιμίου ιστορίας του ΚΚΕ, για την περίοδο 1949-1968. Σε ειδική εκδήλωση παρουσίασης που έγινε στον Περισσό την Τετάρτη, η Αλέκα Παπαρήγα παρουσίασε τους άξονες μελέτης που οδήγησαν τη μακρόχρονη συλλογική εργασία συγγραφής και διεξοδικής συζήτησης του τόμου. Δεν παρέλειψε φυσικά να κάνει προβολές στο σήμερα, ως διδάγματα της ιστορικής πείρας και ειδικά των λαθών. Περισσότερο από κάθε άλλο ζήτημα, η γ.γ. του ΚΚΕ εστίασε την ομιλία της στο ζήτημα των συμμαχιών, ένα φλέγον άλλωστε ζήτημα και της σημερινής διαπάλης στο αριστερό κίνημα και όχι μόνο. Το πολιτικό συμπέρασμα της ιστορικής διαδρομής βγήκε για να επιβεβαιώσει τις σημερινές επιλογές απομονωτισμού και την ύψωση φραγμών.

Κριτικό ξεφύλλισμα από τη Ραμαγιάνα στο μεταμοντέρνο

Οι υπερ-ευρυγώνιοι φακοί στη φωτογραφία έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: Από τη μία καλύπτουν μια ιδιαίτερα μεγάλη γωνία, «συλλαμβάνοντας» πολύ περισσότερα στοιχεία απ’ όσα μπορεί το ανθρώπινο μάτι. Από την άλλη όμως, οι απεικονίσεις που προσφέρουν έχουν πολύ έντονη παραμόρφωση. Ο ίδιος κίνδυνος ελλοχεύει και στα πνευματικά έργα αναφοράς με πολύ πλατύ πεδίο. Το σκόπελο αυτό αποφεύγει με αξιοσημείωτη επιτυχία το βιβλίο Ζητήματα Ιστορίας του Πολιτισμού που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, στο οποίο οι συγγραφείς, Πέπη Ρηγοπούλου και Γιάγκος Ανδρεάδης, έδωσαν τον υπότιτλο Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η θεματολογία απλώνεται από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και τα ομηρικά έπη, το Ισλάμ, την αχανή Ινδία της Μαχαμπαράτα και της Ραμαγιάνα, μέχρι την ευρωπαϊκή Αναγέννηση, τις καλλιτεχνικές πρωτοπορίες του 20ού αιώνα και το μεταμοντέρνο κίνημα. Η πραγμάτευση όλου αυτού του υλικού γίνεται με «βάθος πεδίου», κοφτερή εστίαση και με άποψη. Πρόκειται για μια κριτική ιστορία του πολιτισμού, όπου εξετάζονται κορυφαία θέματα και εκπρόσωποι με μια αναλυτική και πολλές φορές αιρετική μέθοδο και ματιά.

Το ιδίωμα της αντίστασης

Η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Διαμαντίδη, Το «αχ» το υστερ’νόν, αντλεί την πρώτη της ύλη από τον εκφραστικό θησαυρό της δημοτικής παράδοσης και μιλά στα ποντιακά, επιλογές που συνιστούν ρήξη με το κυρίαρχο πολιτιστικό και πολιτικό πρότυπο.

Όταν οι γλωσσολόγοι εξηγούν τη φύση και τη χρήση των διαλέκτων, τις αντιπαραβάλλουν με την καθιερωμένη γλωσσική μορφή που υιοθετείται από την κρατική εξουσία και χρησιμοποιείται στα δημόσια έγγραφα. Υπάρχουν και ιδιομορφίες, εξηγούν, τοπικές παραλλαγές στο λεξιλόγιο και την προφορά σε σχέση με το κυρίαρχο ιδίωμα, την «κοινή» γλώσσα κάθε εποχής. Η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Διαμαντίδη, Το «αχ» το υστερν’νόν, που κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο των Αδελφών Κυριακίδη, γραμμένη στην ποντιακή, δεν έχει μόνο γλωσσική ιδιομορφία. Είναι και η απόκλιση από το κυρίαρχο πολιτιστικό ιδίωμα, η απόσταση από τον κύκλο των κρατικών εξουσιών και η αντιπαράθεση με το πνεύμα των δημόσιων εγγράφων που κατατάσσει το βιβλίο στις διαλέκτους της αντίστασης με όλες τις μορφές. Σημειωτέον ότι το συγγραφικό έργο του Κώστα Διαμαντίδη περιλαμβάνει άλλη μία ποιητική συλλογή, δύο μυθιστορήματα και μια μετάφραση αρχαίας κωμωδίας, όλα στην ποντιακή διάλεκτο.