Κ. Αρβανίτης: Υπηρετούμε τη δημοκρατία, όχι τη Νέα Δημοκρατία

Η αναφορά σας στον Νίκο Δένδια ήταν τελικά αφορμή ή αιτία για την αποπομπή σας από τον «αέρα»;

Είναι αφορμή και γελοία μάλιστα, διότι δεν στηρίζεται σε κανένα κανόνα δημοσιογραφικής γραφής, σε ό,τι αφορά την απάντηση του κ. Λιάτσου και την πιο επικίνδυνη απάντηση που έδωσε ο κ. Σίμος, όχι με την ιδιότητα του προέδρου της ΕΡΤ αλλά αυτή του δημοσιογράφου. Όμως η εκπομπή δεν κόπηκε από τον δημοσιογράφο Σίμο αλλά από τον διευθύνοντα σύμβουλο και τον γενικό διευθυντή ενημέρωσης. Είναι καθαρά πολιτική δίωξη με άστοχη δημοσιογραφική αφορμή. Ο κ. Λιάτσος έχει κάνει τρία μεγάλα δημοσιογραφικά λάθη στην ανακοίνωσή του. Πρώτον, στο σημείο που αναφέρει πως ζητήσαμε την παραίτηση του κ. Δένδια. Δεν τη ζητήσαμε ποτέ. Εμείς θέσαμε μόνο ερωτήματα για τα νέα δεδομένα και τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού. Το δεύτερο λάθος του γενικού διευθυντή ενημέρωσης ήταν ότι υποστήριξε πως δεν κλήθηκε ο κ. Δένδιας να απαντήσει. Στις 6.05 το πρωί ήταν αδύνατο. Επίσης, σε κανένα δημοσιογραφικό σχόλιο δεν απαιτείται η παράλληλη συμμετοχή του ανθρώπου στον οποίο αναφέρεται ο δημοσιογράφος. Στη συγκεκριμένη εκπομπή κάναμε σχόλιο και για τον Ομπάμα. Έπρεπε κατά τον κ. Λιάτσο να παρέμβει ο πρόεδρος των ΗΠΑ για να απαντήσει; Φαντάζομαι ότι έτσι δημοσιογραφούσε ο κ. Λιάτσος όλα αυτά τα χρόνια. Αν μας δείχνει αυτό τον δρόμο, θα τον ακολουθήσουμε στο εξής.

Οι δημοσιογράφοι δεν είναι και δεν πρέπει να είναι απολιτίκ

Κάνατε μία αναφορά σε έναν υπουργό και αυτό έφτασε να αποτελεί αιτία απομάκρυνσής σας. Η ΕΡΤ είναι δημόσιο ή κυβερνητικό μέσο;

Τόσο εγώ όσο και η Μαριλένα Κατσίμη έχουμε μια διαδρομή. Κρινόμαστε όλοι από τις διαδρομές μας. Το περί «στρατευμένης δημοσιογραφίας» που ανέφερε στην επιστολή του ο κ. Σίμος εμάς δεν μας θίγει, διότι είμαστε υπέρ της στρατευμένης δημοσιογραφίας προς όφελος της ελευθεροτυπίας και των δικαιωμάτων των πολιτών. Δεν είμαστε υπέρ της διατεταγμένης υπηρεσίας. Εκεί στεκόμαστε απέναντι και υπάρχει ένα μεγάλο πολιτικό θέμα για τη δημόσια τηλεόραση και το δημόσιο λόγο, που ξεφεύγει από το κόψιμο μιας εκπομπής ή από το κόψιμο ενδεχομένως μιας σύμβασης. Υπάρχει θέμα δημοκρατίας κι εδώ πλέον τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Το θέμα έχει φύγει από εμάς και βρίσκεται στην κοινωνία και στα συνδικαλιστικά μας όργανα. Αυτή τη στιγμή έχουν καταπατηθεί βασικές αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, έχουμε πάει πολύ πίσω. Γι’ αυτό και μας συγκίνησε πολύ η στάση όλων των συναδέλφων στην ΕΡΤ αλλά και η στάση εκτός των συνδικαλιστικών οργάνων, των οποίων είμαστε περήφανα μέλη, άλλων σωματείων, πολιτών και εργαζομένων που έχουν στείλει χιλιάδες γράμματα διαμαρτυρίας. Αυτό για μας είναι η μεγάλη επιτυχία της ιστορίας αυτής, που μπορεί να είναι και μεγάλη ευκαιρία. Για πάρα πολλά χρόνια μέχρι σήμερα, γράφεται το «αλήτες ρουφιάνοι δημοσιογράφοι» στους τοίχους,. Εμείς λοιπόν όταν περνάμε από τα σημεία αυτά δεν στενοχωριόμαστε ούτε σκύβουμε το κεφάλι. Είμαστε μαζί με τους πολλούς δημοσιογράφους: Ούτε σε «πέι ρολ», ούτε σε γραφεία Τύπου υπουργών, ούτε εκδότες ήμασταν και δεν θα γίνουμε. Γι’ αυτό και περπατάμε με ψηλά το κεφάλι στις γειτονιές.

Συμμαχώ με τα γεγονότα και όχι με τις εξουσίες, όποιες και αν είναι αυτές, δεξιές, αριστερές, αυτόνομες ή αναρχικές

Αντικειμενική δημοσιογραφία με τους όρους μιας αυστηρής πολιτικής ουδετερότητας, μπορεί να υπάρξει;

Το ξέρουν όλοι πολύ καλά, επαγγελματίες και πολίτες, ότι απόλυτη αλήθεια ή αντικειμενικότητα δεν υπάρχει. Εκεί που κρινόμαστε εμείς επειδή διαχειριστήκαμε δημόσιο λόγο, στο δημόσιο χώρο που είναι η δημόσια τηλεόραση, είναι η δυνατότητα που δίνεις στις φωνές να αναπτυχθούν και να ακουστούν. Σε αυτό ήμασταν έντιμοι. Επίσης, κρίνεται κανείς από την καλή πρόθεση να πει αυτό που βλέπει μέσα από το ιδεολογικό του πρίσμα και την πολιτική αντίληψη των πραγμάτων. Οι δημοσιογράφοι δεν είναι και δεν πρέπει να είναι απολιτίκ διότι χειρίζονται πολιτικά ζητήματα. Όμως με την ίδια τιμιότητα που πρέπει να κάνεις μια συνέντευξη απέναντι σε έναν σοσιαλδημοκράτη, πρέπει να μιλήσεις και με έναν δεξιό ή έναν αριστερό. Στη διαδρομή μου έχω αποφασίσει ότι συμμαχώ με τα γεγονότα και όχι με τις εξουσίες, όποιες και αν είναι αυτές, δεξιές, αριστερές, αυτόνομες ή αναρχικές. Με αυτό απαντούμε και στις ανόητες κατηγορίες κάποιων που θέλησαν όλο το προηγούμενο διάστημα πριν τις εκλογές να χαρακτηρίσουν την ΕΡΤ και την εκπομπή μας, ως καθοδηγούμενη ή με «πλάτες» σε πολιτικό χώρο. Προσωπικά δεν έχω πιει καφέ ούτε έχω περάσει έξω από αυτά τα πολιτικά γραφεία, ούτε έχω αλλάξει πολιτικές απόψεις από όταν ήμουν πιτσιρικάς, τις βελτίωσα. Δεν έχουμε σχέση πέρα από το ρεπορτάζ.

Με μια πολιτική άποψη που απειλεί με αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής δεν μπορώ να κάνω συζήτηση

Από την εκπομπή σας έχουν περάσει οι αρχηγοί των κομμάτων της Αριστεράς. Τον Νίκο Μιχαλολιάκο θα τον καλούσατε;

Όχι! Αυτό είναι θέμα πάλι πολιτικής στάσης. Με μια πολιτική άποψη που απειλεί με αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής δεν μπορώ να κάνω συζήτηση. Βέβαια όταν τέθηκε θέμα πρόσκλησής τους, επειδή είναι δημόσιο το κανάλι και όχι δικό μας, είπαμε ότι μπορεί να γίνει μια σύνδεση κι εμείς να πούμε πως αυτός ο χρόνος ανήκει στο κόμμα της Χρυσής Αυγής, χωρίς διάλογο. Δεν συνομιλούμε με τους φασίστες.

Κοινός τόπος είναι η συζήτηση για την κρίση του Τύπου, κρίση πωλήσεων αλλά και κρίση αξιοπιστίας. Ποιος είναι ο ρόλος της δημόσιας τηλεόρασης στο τοπίο αυτό;

Κατ’ αρχάς πρέπει να καταλάβουν όλα τα κόμματα, μικρά και μεγάλα, ότι η δημόσια ραδιοτηλεόραση οφείλει να είναι ανεξάρτητη, με τη διοίκησή της έξω από τις πολιτικές συγκυρίες. Οι δημοσιογράφοι ξέρουν να κάνουν τη δουλειά τους και ο χώρος έχει κώδικα δεοντολογίας. Αυτό αποδείχτηκε με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο το προηγούμενο εξάμηνο, όπου υπήρχε η πολιτική αστάθεια, μετά την κυβέρνηση Παπαδήμου. Η δημόσια τηλεόραση και οι εργαζόμενοι έκαναν τη μεγάλη επιστροφή και αυτό το αποδέχτηκαν πολίτες από όλους τους πολιτικούς χώρους, ενώ αποτυπώθηκε ακόμη και στο σικέ σύστημα των μετρήσεων της AGB. Όσο τα κόμματα και η πολιτική εξουσία απομακρύνονται από τη δημόσια τηλεόραση και την αφήνουν να λειτουργεί, θα είναι πραγματικά ανταγωνιστική, πυλώνας δημοκρατίας και θα ανεβάζει τον πήχη ακόμη και της ιδιωτικής τηλεόρασης, διότι όταν έχεις μια καλή, ελεύθερη, δημοκρατική, ανεξάρτητη δημόσια τηλεόραση ανεβαίνει σε άλλο επίπεδο ο ανταγωνισμός. Αυτό φάνηκε και στην περίοδο 2002-2004 όταν πάλι η δημόσια τηλεόραση με τον πόλεμο στον Περσικό έκανε τη μεγάλη επιστροφή. Η πολύχρωμη αντιμετώπιση των πραγμάτων από ένα δημοσιογράφο δεν σημαίνει ότι αυτός είναι ΚΚΕ ή νεοδημοκράτης. Γι’ αυτό με θύμωσε και η σχετική αναφορά του κ. Σίμου. Εμένα δεν με τοποθέτησε κανένα κόμμα σε κάποια θέση. Αυτός είναι τοποθετημένος. Η ιδεολογική μου οπτική των πραγμάτων είναι τιμή, ομορφιά και κομμάτι της διαλεκτικής της δουλειάς.

Εκτός από το δικό σας «κόψιμο», πριν λίγες μέρες ο Κώστας Βαξεβάνης οδηγήθηκε για ένα δημοσίευμα στο δικαστήριο, ενώ στις 28 Οκτωβρίου ένας εργαζόμενος στην ΕΤ 3 παύθηκε για μια λέξη που χρησιμοποίησε. Συνδέονται όλα αυτά τα γεγονότα;

Συνδέονται σε ό,τι αφορά την ιδεολογική αντίληψη των πραγμάτων. Αυτό νομίζω ότι θίγει τη Δεξιά. Είναι η αντίληψη μιας ομάδας εξουσίας που δρα έτσι και θεωρεί το κράτος λάφυρο και έχει ένα μοτίβο: Όσοι βρίσκονται εντός του καμβά είναι συνομιλητές, όσοι βρίσκονται εκτός είναι άκρο. Εμείς θεωρούμαστε ενδεχομένως άκρο, αλλά για μας είναι τιμή αυτό. Όποιος βρίσκεται μέσα στον καμβά, δεν δημοσιογραφεί, είναι μέρος του συστήματος και ο δημοσιογράφος πρέπει να είναι απέναντι στο σύστημα, οικονομικό ή πολιτικό. Ακόμη κι αν αλλάξουν τα πράγματα και έρθει η σοσιαλιστική κοινωνία των ονείρων μας, ο δημοσιογράφος οφείλει να είναι απέναντι και αυτή είναι η ομορφιά της δουλειάς.

Πολιτικοί αναλυτές όπως η Ναόμι Κλάιν έχουν υποστηρίξει ότι τα μέτρα σοκ δεν συμβαδίζουν με τη δημοκρατία. Από την εμπειρία σας, θυμάστε άλλη περίοδο τέτοιων παρεμβάσεων στον Τύπο;

Όχι. Αυτό που ζούμε σήμερα, εγώ που δημοσιογραφώ από το 1986, δεν το θυμάμαι. Έχουμε δει κρίσεις και συγκρούσεις, ατυχείς χειρισμούς από διοικήσεις, αλλά αυτό όχι και νομίζω ότι είμαστε στην αρχή. Είναι σαφές και δεν είναι είδηση, ότι για να περάσουν σκληρά μέτρα χρειάζονται πολύ σκληρούς μηχανισμούς. Εδώ κάποιοι δημοσιογράφοι έπαιξαν το παιχνίδι του «αναγκαίου κακού» και κάποιοι αυτό του «παπαγάλου», ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι τεμπέληδες και κλέφτες, επειδή αυτό εξυπηρετεί τα αφεντικά που έχουν τα κανάλια και τους μηχανισμούς να ελέγχουν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές. Σε λίγο καιρό η νέα γενιά εργαζομένων, που σήμερα είναι 18, δεν θα ξέρουν καν τι σημαίνει συλλογική σύμβαση εργασίας. Εκεί οι δημοσιογράφοι της δικής μου γενιάς ή οι παλιότεροι, δεξιοί ή αριστεροί, οφείλουν να πάρουν τίμια στάση στα πράγματα.

Δεν κάνουμε πίσω ούτε για να πάρουμε φόρα

Πώς σκοπεύετε να απαντήσετε σε αυτή τη δίωξη;

Απαντώ μαζί με τα συλλογικά μας όργανα, την Ένωση Συντακτών και την ΠΟΕΣΥ σε συνεργασία με τους συναδέλφους μας τεχνικούς και την ΠΟΣΠΕΡΤ και είμαστε πολύ περήφανοι γι’ αυτές τις συμμαχίες. Το θέμα για μας δεν είναι η εκπομπή καθεαυτή. Ο κόσμος και σήμερα δεν έχει να φάει που δεν βγήκαμε στον «αέρα» και αύριο θα πιεστεί είτε η «Πρωινή ενημέρωση» εκπέμπει είτε όχι. Σήμερα τίθεται ένα ζήτημα δημοκρατίας. Αυτό είναι το στοίχημα. Οι δικές μας συμβάσεις εργασίας είναι αυτές που έχουν οι εργαζόμενοι στον Τύπο, βάσει της συλλογικής σύμβασης της ΕΣΗΕΑ, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Ούτε είναι στην πρόθεσή μου να εκποιήσω τη σύγκρουση αυτή για τη μεταγραφή μου σε ένα άλλο μέσο ενημέρωσης. Γι’ αυτό λέμε ότι δεν κάνουμε πίσω ούτε για να πάρουμε φόρα. Έχουμε δίκιο, είμαστε πάρα πολύ πικραμένοι από την ανέντιμη στάση αλλά και πάρα πολύ αποφασισμένοι. Σε ό,τι αφορά και στην περίπτωση του Κώστα Βαξεβάνη και στην περίπτωση του συναδέλφου στην ΕΤ 3, εμείς υποστηρίζουμε το μότο που υπάρχει στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, «η δημοσίευση είναι η ψυχή της δημοκρατίας». Αυτοί κόβουν τη δημοσίευση, οπότε κόβουν τη δημοκρατία. Εμείς λοιπόν ήρθαμε εδώ να υπηρετήσουμε τη δημοκρατία, όχι τη Νέα Δημοκρατία. Το έχουν καταλάβει λάθος.

(Δημοσιεύτηκε στο Πριν, 4-11-2012)

Ο Μπαϊρακτάρης του ΣΥΡΙΖΑ

Δεν έγινε σε σουλβατζίδικο, αλλά στα γραφεία της πλατείας Κουμουνδούρου. Και δεν ήταν ο ίδιος ο αρχηγός παρών αλλά στη θέση του ο Βασίλης Μουλόπουλος, που έχει υπό την εποπτεία του το γραφείο Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ. Κατά τα άλλα, η άτυπη ενημέρωση συντακτών εξέπεμψε το ίδιο μήνυμα που τον Οκτώβριο του 2004 είχε στείλει ο Κώστας Καραμανλής από τον Μπαϊρακτάρη για τους “νταβατζήδες” της χώρας: Όταν έρθουμε θα μπουν τα πράγματα σε τάξη, θα πληρώσετε το μερίδιό σας και θα μπει τέρμα στη διαπλοκή”.

Διά των δημοσιογράφων οι προειδοποιήσεις κατευθύνονταν σε διευθυντές και εκδότες. Το ταξίδι του ΣΥΡΙΖΑ σε Βερολίνο και Παρίσι ήταν μόνο η αφορμή για να σταλεί μήνυμα προς τα μεγάλα ΜΜΕ της χώρας να σταματήσουν να παραποιούν τις θέσεις του ψηφοδελτίου με τόσο άκομψο τρόπο. Αφορμή ήταν φυσικά ο χειρισμός των ελληνικών ΜΜΕ της υπόθεσης “Ολλαντρέου” για την οποία ο παλαίμαχος δημοσιογράφος Β. Μουλόπουλος είπε πως έγινε κατάφωρη παραβίαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, μιλώντας για στρεβλώσεις, παραποιήσεις και ψέματα. Και πραγματικά, κανένα γαλλικό ή γερμανικό μέσο δεν έδωσε καμία σημασία στη φράση αυτή του Αλέξη Τσίπρα που κόσμησε πολλά πρωτοσέλιδα στην Ελλάδα και μάλιστα με το σχόλιο ότι όλοι στην Ευρώπη ασχολήθηκαν με αυτή την αποστροφή του Αλέξη Τσίπρα.

Διευρύνοντας τη συζήτηση,  ο υπεύθυνος του ΣΥΡΙΖΑ μίλησε για τη διαπλοκή, για το τρίγωνο “χρήματος, πολιτικής και είδησης”, για το σύστημα αυτό εξουσίας που όταν έρθει η ώρα της αριστερής κυβέρνησης, ο ΣΥΡΙΖΑ θα το σπάσει. Οι αιχμές δεν ήταν υπαινικτικές: Μίλησε για το καθεστώς παρανομίας στο οποίο εκπέμπουν τα ψηφιακά κανάλια. Για το γεγονός ότι σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς αδειοδότησης, μια κυβέρνηση χωρίς εξαρτήσεις θα εισέπραττε από τους καναλάρχες 500 εκατ. ευρώ.

Δεν είναι τυχαίο που off camera φυσικά, οι δημοσιογράφοι από τα θιγόμενα μέσα αντέδρασαν έντονα. Φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πλέον αισθάνεται πολιτικά δυνατός και νομιμοποιημένος να σηκώνει το γάντι. Η καθιέρωση άλλωστε εβδομαδιαίου μπρίφινγκ από τον Πάνο Σκουρλέτη, εγκαινιάζει νέα εποχή στην επικοινωνιακή στρατηγική του κόμματος, που δεν θα αφήνει πολλά στην έμπνευση των δημοσιογράφων και των διευθυντών τους. Μένει να ευχηθούμε πως η απειλή του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έχει την τύχη των αφορισμών του Κώστα Καραμανλή για τους νταβατζήδες και το βασικό μέτοχο, που τελικώς έπεσαν στο κενό. Και υπάρχουν πολλές ενδείξεις πως αυτό το ενδεχόμενο δεν θα πραγματοποιηθεί σε αυτή την περίπτωση.

(Δημοσιεύτηκε στο mao.gr 24-5-20102)

Λογοκρισία: Η Ουγγαρία δεν ήταν η εξαίρεση

Η φίμωση του Τύπου δεν επιτυγχάνεται μόνο με αστυνομικά μέσα, όπως έχει αποδειχτεί και στην Ελλάδα

Σοκ προκάλεσε στις αρχές Ιανουαρίου η είδηση ότι στην Ουγγαρία φιμώνεται ο Τύπος με πρωτοφανή μέτρα λογοκρισίας. Η εφαρμογή του τυποκτόνου νόμου συνέπεσε μάλιστα με την ανάληψη από τη Βουδαπέστη της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αντίφαση φάνταζε κραυγαλέα: Τα ηνία της ΕΕ αναλάμβανε μια χώρα που μόλις είχε περιστείλει μια ελευθερία που θεωρείται εκ των θεμελιωδέστερων στην ευρωπαϊκή ήπειρο από τον καιρό της Γαλλικής Επανάστασης, την ελευθερία του Τύπου.

Οι πιέσεις στη δεξιά κυβέρνηση του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν ήταν εντονότατες, γεγονός που την ανάγκασε να εξαγγείλει τροποποιήσεις, τις οποίες ακόμη δεν έχει θέσει σε εφαρμογή. Σε κάθε περίπτωση, αναμφισβήτητο παραμένει ότι ακόμη και στον πυρήνα της Ευρώπης, η ελευθεροτυπία δεν είναι δεδομένη. Το ζήτημα αποδεικνύεται περισσότερο επίκαιρο και φλέγον, όταν η συζήτηση για τους περιορισμούς του Τύπου δεν εξαντλείται στα άμεσα πειθαρχικά μέτρα εναντίον δημοσιογράφων, τύπου Ουγγαρίας, αλλά αγγίζει πιο λεπτές αποχρώσεις, όπως το καθεστώς ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, το μονοπώλιο της ενημέρωσης αλλά και τις νέες τάσεις που διαμορφώνει το διαδίκτυο.

730.000 ευρώ πρόστιμο!

Δεν ήταν αδικαιολόγητος ο σάλος. Ο νόμος που επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2011 στην Ουγγαρία προέβλεπε πρόστιμα μέχρι 730.000 ευρώ σε ραδιοφωνικούς σταθμούς και τηλεοπτικά κανάλια που «προσβάλλουν το δημόσιο συμφέρον, τη δημόσια τάξη και την ηθική». Ακόμα, πρόστιμα προβλέπονταν και για όσους μεταδίδουν «μεροληπτικές πληροφορίες». Οι διατυπώσεις ήταν σκοπίμως ασαφείς και αόριστες, ούτως ώστε η ερμηνεία του νόμου να έχει τόσο διασταλτική ερμηνεία, που θα μπορούσε να κλείσει οριστικά και ατιμωτικά κάθε μέσο ενημέρωσης που δημοσιοποιούσε μια είδηση μη αρεστή στην κυβέρνηση. Επιπλέον, ο νόμος υποχρέωνε τους δημοσιογράφους να αποκαλύπτουν τις πηγές τους στις αρχές, αν κρινόταν ότι υπήρχε ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Πρακτικά, το μήνυμα ήταν σαφές: Όποιος αντιμιλήσει, βάζει λουκέτο και πάει φυλακή.

Έφτασε το τέλος για την ελευθερία του Τύπου στην Ουγγαρία, αναγγέλλει πρωτοσέλιδα η Nepszabadsag, μια από τις μεγαλύτερες σε κυκλοφορία εφημερίδες της χώρας

Σε συνέντευξη που έδωσε ο Κάρολι Βέρεζ, αρχισυντάκτης μιας από τις μεγαλύτερες σε κυκλοφορία εφημερίδες της χώρας, της Nepszabadsag, τόνισε χαρακτηριστικά: «Πουθενά δεν εξηγείται τι ακριβώς θέτει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια ή πού αρχίζει μια κίνηση που να διώκεται ποινικά». Στην πραγματικότητα, η γενικότητα στις διατάξεις είχε στόχο τον εκφοβισμό: «Υπάρχει η πρόθεση να εξαναγκαστούν οι δημοσιογράφοι να εργάζονται υπό το κράτος του φόβου. Υπό τέτοια πίεση είναι πολύ δύσκολο να εργαστείς, με ένα ψαλίδι πάνω από το κεφάλι», σημειώνει ο αρχισυντάκτης. «Κάποια στιγμή οδηγείσαι στην αυτολογοκρισία», συμπλήρωσε. Κι αν ο αρχισυντάκτης αυτολογοκρίνεται, τότε ο απλός συντάκτης λογοκρίνεται από τους διευθυντές του, σε περίπτωση που του ξεφύγει κάτι «μεμπτό», μια είδηση ή ένα σχόλιο το οποίο θα μπορούσε να επιφέρει λουκέτο στο μέσο και φυλακή για τους ίδιους.

Μερική η υποχώρηση της Ουγγαρίας

Οι πιέσεις που άσκησαν οι Βρυξέλλες υπήρξαν εντονότατες. Τα μέτρα που πήρε η προεδρεύουσα Ουγγαρία εναντίον του Τύπου, εξέθεταν ανεπανόρθωτα την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση και το όποιο ηθικό κύρος έχει επιχειρήσει όλα αυτά τα χρόνια να οικοδομήσει. Οι συγκεκριμένες διατάξεις κατά της ελευθεροτυπίας έδιναν ατράνταχτα επιχειρήματα στις ευρωσκεπτικιστικές τάσεις κάθε απόχρωσης για να θεμελιώσουν όχι μόνο την αντίθεσή τους στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, αλλά και να αποκαλύψουν τον προσχηματικό χαρακτήρα των ηθικών αξιών που επικαλείτο η ΕΕ.

Η υποχώρηση της ουγγρικής κυβέρνησης ήταν λοιπόν αναμενόμενη μετά από αυτή την πίεση, καθώς διακυβεύονταν πολύ περισσότερα από την ελευθερία των συντακτών σε μια χώρα της ανατολικής Ευρώπης. Εκπρόσωπος του Ούγγρου πρωθυπουργού δεσμεύτηκε την προηγούμενη εβδομάδα ότι εντός λίγων ημερών θα δρομολογηθούν αλλαγές στις επίμαχες διατάξεις. Συγκεκριμένα, είπε ότι οι διατάξεις του νόμου για «ισορροπημένη κάλυψη των γεγονότων» θα περιοριστεί στη ραδιοφωνία. Και ότι τα ξένα μέσα ενημέρωσης θα εξαιρεθούν από τις διατάξεις που προβλέπουν υψηλότατα πρόστιμα. Ακόμα, η Ουγγαρία συμφώνησε να άρει τη διάταξη που υποχρέωνε κάθε νέο μέσο να πάρει άδεια πριν λειτουργήσει. Μετά από αυτή την τακτική υποχώρηση της ουγγρικής κυβέρνησης, η Επίτροπος της ΕΕ για τα μέσα ενημέρωσης, Νέλι Κρόες, σημείωσε ότι είναι ικανοποιημένη και ότι θα παρακολουθεί τις εξελίξεις. Τέλος καλό; Δυστυχώς, όχι.

Πανευρωπαϊκό σπορ η λογοκρισία

Ο ασφυκτικός έλεγχος που ασκείται πάνω στα μέσα ενημέρωσης είναι ένα πανευρωπαϊκό ζήτημα, που αφορά πολύ περισσότερες χώρες. Ανάλογες επιφυλάξεις εγείρονται και στην Αυστρία. Όπως έγραφε σε πρόσφατη ανάλυσή της η εφημερίδα Der Standard που εκδίδεται στη Βιέννη, «υπήρξαν επανειλημμένες προσπάθειες και στην Αυστρία όχι μόνο για τον έλεγχο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, αλλά και του έντυπου Τύπου. Περιορισμοί των μέσων ενημέρωσης που δεν απέχουν πολύ από αυτούς που προτάθηκαν στην Ουγγαρία (συμπεριλαμβανομένων των ευθέων διώξεων σε δημοσιογράφους) έχουν κατατεθεί πρόσφατα και μελετώνται από τον αυστριακό υπουργό Δικαιοσύνης».

Αν η μία όψη της λογοκρισίας είναι οι ευθείες διώξεις, η άλλη έχει το πρόσωπο του ασφυκτικού ελέγχου. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης αντανακλά μια άλλη όψη της φίμωσης του Τύπου, όταν οι κυβερνήσεις διαπλέκονται με τους επιχειρηματίες, μέσω υπόγειων ή και φανερών δεσμών. Στην Ιταλία ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχει απασχολήσει επανειλημμένα την κοινή γνώμη για τη χειραγώγηση που ασκεί στην κρατική τηλεόραση της RAI. Οι Βρυξέλλες βέβαια ουδέποτε ασχολήθηκαν με την περίπτωση της ιταλικής κρατικής ραδιοτηλεόρασης, αλλά και τα υπόλοιπα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης της Ιταλίας, που διοικούνται από τον πρωθυπουργό. Οι πρακτικές αυτές είναι πολύ κοντά στη συνηθισμένη πρακτική του Βλαντιμίρ Πούτιν ως προς τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Ούτε το Νικολά Σαρκοζί οι αρχές της ΕΕ πρόκειται να επιπλήξουν, που ευνόησε μεγιστάνες του Τύπου φιλικά προσκείμενους στην κυβέρνησή του, ώστε να πάρουν στην κατοχή τους σημαντικά μέσα. Ο δεύτερος αυτός τύπος λογοκρισίας, καθώς είναι έμμεσος, περνά απαρατήρητος.

Φυλακές, τραυματισμοί, θάνατοι

Αν στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η φίμωση έρχεται πλαγίως, η περιφέρειά της δεν χρειάζεται προσχήματα. Η υποψήφια προς ένταξη Τουρκία, χώρα που ούτως ή άλλως δεν φημίζεται για τις συνταγματικές της ελευθερίες, βάλλει ευθέως εναντίον του Τύπου. Στις 17 Φεβρουαρίου 2011 οι τουρκικές αρχές προχώρησαν στη σύλληψη και τη φυλάκιση του αντιπολιτευόμενου Τούρκου δημοσιογράφου Σονέρ Γιαλτσίν και δύο συναδέλφων του. Ο Γιαλτσίν θεωρήθηκε ύποπτος στις έρευνες για τη συνωμοσία των στρατιωτικών εναντίον της κυβέρνησης. Το έγκλημά του; Ότι υπήρξε συγγραφέας αρκετών βιβλίων αντιπολιτευτικού περιεχομένου και ότι διαχειριζόταν την ιστοσελίδα odatv.com. Ήταν λοιπόν τα γραπτά του που έκαναν τις αρχές να του περάσουν χειροπέδες και τώρα το όνομά του εμπλέκεται στην περίφημη υπόθεση Εργκένεκον για απόπειρα ανατροπής της συνταγματικής τάξης.

Στις πρόσφατες επιθέσεις κατά του Τύπου εντάσσεται και η δολοφονικών προθέσεων επίθεση που δέχτηκε ομάδα δημοσιογράφων στην Αίγυπτο, κατά την πρόσφατη εξέγερση. Ομάδα αντι-διαδηλωτών, που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις πληρωνόταν απευθείας από το καθεστώς Μουμπάρακ με σκοπό τη διάλυση των συγκεντρωμένων, λιντσάρισε δημοσιογράφους, μεταξύ των οποίων και τον Έλληνα, Πέτρο Παπακωνσταντίνου, ο οποίος μαχαιρώθηκε στο πόδι. Το κίνητρο; Η φίμωση, η τρομοκράτηση, η περιστολή του Τύπου. Το μήνυμα από την κυβέρνηση ήταν ότι οι ξένοι δημοσιογράφοι όχι μόνο είναι ανεπιθύμητοι αλλά θέτουν και σε κίνδυνο τη ζωή τους.

Πριν λίγες ημέρες δόθηκε στη δημοσιότητα η έκθεση της Επιτροπής Προστασίας των Δημοσιογράφων για το 2010 που συγκεντρώνει τις ευθείες επιθέσεις που δέχτηκαν οι εκπρόσωποι του Τύπου σε όλο τον πλανήτη. Μόνο πέρσι, 44 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν καλύπτοντας γεγονότα. Άλλοι 145 πέρασαν τα σίδερα της φυλακής! Οι περισσότεροι θάνατοι δημοσιογράφων σημειώθηκαν στο Πακιστάν (8) με δεύτερο το Ιράκ (5 θάνατοι). Εξετάζοντας συγκριτικά τα στοιχεία, ο αριθμός των φυλακισμένων δημοσιογράφων το 2010 είναι ο υψηλότερος τα τελευταία 14 χρόνια, ενώ από το 1992, που συγκεντρώνει στοιχεία ο συγκεκριμένος οργανισμός, μέχρι τους πρώτους μήνες του 2011, οι δημοσιογράφοι που άφησαν την τελευταία τους πνοή σε δύσκολες επαγγελματικές αποστολές είναι συνολικά 850. Πάνω από 40 κάθε χρόνο!

Δολοφονίες και «δολοφονίες» στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα μπορεί να μην είμαστε Μέση Ανατολή ούτε Τουρκία, όμως τα σημάδια είναι πολύ ανησυχητικά. Πέρσι τον Ιούλιο σόκαρε η στυγνή δολοφονία του Σωκράτη Γκιόλια από τη «Σέχτα Επαναστατών». Στην προκήρυξη για την ενέργειά της αυτή, η τρομοκρατική οργάνωση σημείωνε με κυνισμό και ειλικρίνεια που σοκάρει: «Ο βασικός λόγος της επίσκεψής μας στο σπίτι του ήταν η κυρίαρχη θέση που κατείχε στην ηλεκτρονική μορφή της νέας δημοσιογραφίας». Εκτελέστηκε γι’ αυτά που έγραφε.

Ακόμη όμως κι αν αφήσουμε τέτοια φαινόμενα στην άκρη ως μεμονωμένα, θα δούμε ότι το γενικό πλαίσιο λειτουργίας των μέσων δεν ευνοεί την ελευθεροτυπία. Ο λεγόμενος «τυποκτόνος» νόμος που θέσπισε ο Β. Βενιζέλος το 1994 που θέσπισε πολύ υψηλά πρόστιμα σε εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς για τη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, δεν απέσπασε ποτέ την προσοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως στην περίπτωση της Ουγγαρίας. Κι όμως, ο νόμος αυτός έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσει μια κανονική «βιομηχανία αγωγών» κατά εφημερίδων και σταθμών, πολλές φορές για ασήμαντες αφορμές. Η ΕΣΗΕΑ σχολίαζε τότε ότι επρόκειτο για «απειλή εξοντωτικών χρηματικών προστίμων και δικαστική ομηρία των λειτουργών του Tύπου». Πράγματι, ο φόβος της αγωγής λειτούργησε έκτοτε ως σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας που «βαραίνει» τη δημοσιογραφική πένα και δρα ως αυτολογοκριτικός μηχανισμός. Στις περιπτώσεις που «ξεφεύγουν» αμφιλεγόμενες διατυπώσεις, τότε ο πέλεκυς της δικαιοσύνης είναι αμείλικτος. Όπως είναι ευνόητο, στην αυστηρότητα αυτή ευάλωτες είναι κατά κύριο λόγο οι μικρές, αιρετικές φωνές, που σπανίως διαθέτουν τα μέσα για να ξεπεράσουν ένα τέτοιο οικονομικό πλήγμα.

Στις πάμπολλες μικρές ιστορίες φίμωσης διά των αγωγών, ξεχωρίζει ίσως η περίπτωση του περιοδικού Αντί. Το ιστορικό περιοδικό που άντεξε ακόμα και τη χούντα, «λύγισε» όταν μετά από χιουμοριστικό του σχόλιο τις Απόκριες του 2004, κλήθηκε από δικαστήριο να καταβάλει 81.000 ευρώ ως αποζημίωση σε πρόσωπο που υποστήριξε ότι θίχτηκε. Το ποσό τελικώς συγκεντρώθηκε και καταβλήθηκε στο θιγμένο μέρος, μετά από μια πολύ μεγάλη κινητοποίηση φίλων του περιοδικού, όμως το λουκέτο ήρθε λίγους μήνες αργότερα. Ο νόμος αυτός βρίσκεται και σήμερα σε ισχύ, και ρίχνει τη σκιά του κυριολεκτικά σε κάθε γραμμή που γράφεται…

Η νέου τύπου λογοκρισία

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η διάδοση του διαδικτύου άνοιξε νέους ορίζοντες στην ελευθερία του λόγου και του Τύπου. Τόσο η ανωνυμία που εξασφαλίζει το ίντερνετ όσο και η κατάργηση των διαμεσολαβητών μεταξύ του δημοσιογράφου και του κοινού (δεν χρειάζεται πλέον εκδοτική επιχείρηση, ούτε μηχανισμός διακίνησης και πώλησης, δεν απαιτείται αντίτιμο) θεωρήθηκε ότι ανοίγει μια νέα εποχή, όπου όλοι οι παραδοσιακοί φορείς λογοκρισίας, άμεσοι και έμμεσοι, από τη νομοθεσία περί Τύπου μέχρι τις υποδείξεις των εκδοτών, παραμερίζονται. Όση αλήθεια έχουν οι παραπάνω διαπιστώσεις, υφίστανται νέοι περιορισμοί.

Πρώτα απ’ όλα, η υπερ-πληθώρα μέσων, απόψεων, μπλογκ και ιστοσελίδων δημιουργούν τέτοιο χάος που είναι δύσκολο μέσα σε αυτό να ξεχωρίσει μια φωνή. Δηλαδή, ο πλουραλισμός αυτός δημιουργεί τελικά τις προϋποθέσεις για να μην ακουστεί τίποτα. Τελικώς, ξεχωρίζει εκείνο το μέσο που έχει δυνατότητα για διαφήμιση, άρα και τεράστια διαθέσιμα ποσά.

Επιπλέον, η ανωνυμία του ίντερνετ δεν θα διαρκέσει για πολύ ακόμα. Ήδη σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ το απόρρητο των επικοινωνιών (το οποίο απαγορεύει στους παρόχους διαδικτύου να αποκαλύπτουν στις αρχές το όνομα του χρήστη μιας IP) έχει αρθεί για φορολογικούς λόγους. Δηλαδή, οι οικονομικές αρχές έχουν ζητήσει και έχουν λάβει τα στοιχεία των διαχειριστών μπλογκ που εισπράττουν έσοδα από διαφημίσεις, προκειμένου αυτά να φορολογηθούν. Αν όλες οι ιστοσελίδες αποκτήσουν ονοματεπώνυμο, τότε είναι πολύ εύκολο η περιοριστική νομοθεσία να επεκταθεί και στο διαδίκτυο. Την τάση αυτή δείχνει άλλωστε και η περίπτωση του Τζούλιαν Ασάνζ, ο οποίος διώκεται ανηλεώς για τις αποκαλύψεις της ιστοσελίδας wikileaks, που ίδρυσε.

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παλμόραμα, 26-2-2011)

«Δεν άνθησαν ματαίως»

Από το σκοτάδι της συναίνεσης ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ενιαίου Συνασπισμού, στη μεγαλύτερη κρίση του καπιταλισμού.

Σήμερα γιορτάζουμε! Δεν είναι και μικρό κατόρθωμα η συμπλήρωση τετραψήφιου αριθμού φύλλων, για μια εκδοτική προσπάθεια με τόσο περιορισμένα μέσα και πόρους, αλλά και τόσο υψηλές στοχεύσεις. Το χιλιοστό φύλλο δίνει επίσης την καλύτερη αφορμή για μια ανασκόπηση 20 και πλέον ετών, μεστών από γεγονότα που άλλαξαν ριζικά τον παγκόσμιο χάρτη αλλά και την ίδια την κοινωνία στο διάβα τους. Μήπως είναι ματαιόδοξη η ματιά μας; Κάθε άλλο. Η «κατάρα» της δημοσιογραφίας είναι η καθολική υποταγή της στις ανάγκες του εφήμερου. Έρευνα και εργασία ημερών τυπώνονται μια Κυριακή στο χαρτί για να παραδοθούν λίγα 24ωρα αργότερα στη λήθη ή στην καλύτερη περίπτωση, στη σκόνη ενός αρχείου. Και πάλι από την αρχή για το επόμενο φύλλο… Ακόμα και υπό αυτούς τους περιορισμούς όμως, το αποτύπωμα μιας άποψης και μιας συλλογικής προσπάθειας, μπορεί να αντέξει στο χρόνο.

Μπορούμε βάσιμα να υποστηρίξουμε, όπως αποδεικνύει ένα σύντομο φυλλομέτρημα στις σελίδες του Πριν από τον Μάρτιο του 1990, ότι το δικό του χνάρι είναι ανθεκτικό. Η εφημερίδα μας προσέφερε ρηξικέλευθες και μαχητικές αναλύσεις για την εποχή μας, αποκάλυψε αφώτιστες πλευρές της κοινωνικής πραγματικότητας, στάθηκε στο πλευρό όλων των κοινωνικών κινημάτων της χώρας μας και όχι μόνο, παρέχοντας δημοσιογραφική κάλυψη και πολιτικά επιχειρήματα. Ακόμα, στους καιρούς της ιδεολογικής ένδειας και της επιβολής μιας «ενιαίας σκέψης», η ύλη του Πριν περιέλαβε όλες τις σύγχρονες μαρξιστικές και επαναστατικές επεξεργασίες, ακόμη κι αν προέρχονταν από διαφορετικά ιστορικά ρεύματα. Σε κρίσιμες καμπές, η εφημερίδα ήρθε Πριν τα μεγάλα γεγονότα, για να φωτίσει αυτό που ερχόταν. Αξιοποιώντας τις συλλογικές επεξεργασίες του Νέου Αριστερού Ρεύματος, το Πριν αποτέλεσε και αποτελεί σημείο αναφοράς για χιλιάδες εργαζόμενους, όχι απαραίτητα της πολιτικής επιρροής της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς. Ακόμα, δεν είναι αστήρικτος κομπασμός να ισχυριστούμε ότι το Πριν αποτέλεσε και συνεχίζει να είναι ένα νέο υπόδειγμα «στρατευμένου» Τύπου, συμβατό με τις σύγχρονες απαιτήσεις της ταξικής πάλης. Από την αρχή ως σήμερα, η εφημερίδα αυτή έκανε τομή τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή της, ώστε να ξεφύγει από τη μοίρα που κατατάσσει όλα τα αριστερά έντυπα του κόσμου στο περιθώριο, λόγω περιορισμένης ύλης αλλά και παρωχημένης αισθητικής.

Το ξεφύλλισμα του Πριν δύο δεκαετιών που επιχειρούμε παρακάτω αποδεικνύει ότι αυτά τα χίλια φύλλα «δεν άνθησαν ματαίως», όπως γράφει ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος. Άφησαν το σπόρο της αμφισβήτησης και της αλήθειας, για να ακολουθήσουν κι άλλες χίλιες και μία Κυριακές…

Πρώτο φύλλο, Μάρτιος 1990, τιμή: 80 δραχμές

Ζητείται αντιπολίτευση» τιτλοφορείτο το πρώτο φύλλο τη εβδομαδιαίας εφημερίδας Πριν, που ξεκίνησε το ταξίδι της στις 18 Μαρτίου του 1990. Τιμή φύλλου, 80 δραχμές. Η κριτική της εφημερίδας στις συγκυβερνήσεις Τζαννετάκη και Ζολώτα, με τη συμμετοχή του ΚΚΕ, χαρακτηρίζει όλη την πρώτη αυτή περίοδο της νέας προσπάθειας. Ταυτόχρονα, πριν από την κατάρρευση και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η εφημερίδα γράφει για τον Γκορμπατσόφ: «Επικεφαλής των δυνάμεων της γραφειοκρατίας που επιδιώκουν τη σύγκλιση με τη Δύση». Η σκληρή κριτική στον «υπαρκτό σοσιαλισμό» αποτυπώνεται από τα πρώτα φύλλα στην ταυτότητα της εφημερίδας. Ανάλογα το Πριν διαμορφώνει και το χιούμορ του: Στο 3ο φύλλο που έτυχε να κυκλοφορεί Πρωταπριλιά του ’90, το καθιερωμένο ψέμα της ύλης δεν θα μπορούσε να είναι άσχετο: «Η ΕΣΣΔ μπαίνει στο ΝΑΤΟ», μετέφερε αναλυτικό «ρεπορτάζ» της τρίτης σελίδας! Στο 13ο φύλλο εγκαινιάζεται και η μακροβιότερη στήλη του Πριν, η Τελευταία Λέξη, με πρώτο τίτλο «κατά της νοσταλγίας».

Το Πριν εξαρχής διαμορφώνεται σε μια μάχιμη πολιτική εφημερίδα, που παρακολουθεί στενά όλες τις κεντρικές πολιτικές εξελίξεις. «Κυβέρνηση του ΣΕΒ» χαρακτηρίζει με εξάστηλο τίτλο την οικουμενική από το δεύτερο κιόλας φύλλο. Οι συνεντεύξεις από πολιτικούς των μεγάλων κομμάτων που φιλοξενεί από το πρώτο φύλλο, καθιερώνει το Πριν σε ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, την ίδια στιγμή που «βγάζει» ειδήσεις. Τον Απρίλιο του 1994 έδωσε στο Πριν συνέντευξη ο μελλοντικός πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, με την ιδιότητα του βουλευτή τότε. Σ’ αυτήν προέβλεψε ότι στη μετα-παπανδρεϊκή εποχή του ΠΑΣΟΚ, θα επικρατήσει ο Σημίτης ή ο Πάγκαλος. Δύο χρόνια αργότερα, στο φύλο 272 τον Ιανουάριο του ’96, μετά την εκλογή του Κώστα Σημίτη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και στην κυβέρνηση, το Πριν «χτυπάει» στο πρωτοσέλιδο: «Δεξιά στην αντιπολίτευση, δεξιά και στην κυβέρνηση». Η πολιτική ανάλυση στις εσωτερικές σελίδες υπογραμμίζει: «Η αναμέτρηση στο ΠΑΣΟΚ δεν αφορά μόνο την τύχη ενός νέου πρωθυπουργού αλλά τη φυσιογνωμία και το μέλλον του ως σοσιαλιστικού κόμματος». Έκτοτε, οι στήλες του Πριν δεν θα χαριστούν ούτε στιγμή στο «μουντό χειμώνα των λογιστών» (Ιανουάριος 1996) που θα εξελιχθεί σε «χούντα του Σημίτη» (φύλλο 380, Ιούνιος 1998) με αφορμή τη σύγκρουση στα εξεταστικά κέντρα για τον πρώτο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. Λίγους μήνες μετά, απ’ το πρωτοσέλιδο θα καταγγείλει τον πρωθυπουργό ως καταδότη, με αφορμή την παράδοση του κούρδου ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν στις τουρκικές αρχές. «Καλωσορίσατε στην κόλαση του ευρώ», προαναγγέλλει το τελευταίο τεύχος του 2001, σημειώνοντας ότι αναμένεται κύμα ακρίβειας, την ίδια στιγμή που σύσσωμος ο αστικός Τύπος πανηγύριζε για το νέο νόμισμα. Τον Ιανουάριο του 2004, η διαδοχή στο ΠΑΣΟΚ και η ανάληψη της αρχηγίας από τον Γιώργο Παπανδρέου στηλιτεύεται ως επιλογή των ΗΠΑ και των διαπλεκομένων. Λίγους μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του ίδιου έτους, το Πριν θα συγκαταλεχθεί στα λίγα μέσα που χαιρέτησαν θερμά το 75% που πήρε το «όχι» στο κυπριακό δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν.

Ο αντιπολεμικός και ο αντιιμπεριαλιστικός χαρακτήρας από νωρίς χαρακτηρίζουν την εφημερίδα. Το 22ο μόλις φύλλο φέρει πρωτοσέλιδο τίτλο «Φέρετρα για τον εμίρη», διαβλέποντας τα σημάδια του πολέμου των ΗΠΑ στον περσικό κόλπο. Από την πρώτη στιγμή καταδικάζεται η συμμετοχή της ελληνικής κυβέρνησης με τη φρεγάτα Λήμνος στις προετοιμασίες. Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1991, το Πριν κυκλοφορεί με πρωτοσέλιδο: «Χάιλ Μπους!». Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, κατά την επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ στη χώρα, η εφημερίδα καλεί στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Τον Ιούνιο του 1992 (φύλλο 109) το Πριν αποκαλύπτει «έτοιμο σχέδιο του ΝΑΤΟ για εισβολή στη Σερβία», στο οποίο προβλέπεται χειρουργική επέμβαση με βομβαρδισμό του Σαράγιεβο. Λίγα χρόνια αργότερα το σχέδιο θα εφαρμοστεί κατά γράμμα… Σημαντική πλευρά της αντιπολεμικής πάλης που προωθεί το Πριν είναι το κίνημα μέσα στο στρατό. Από το 1992 στις σελίδες του δημοσιεύει επιστολές μόνιμων αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων που αντιδρούν σε πλευρές της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης. Τον Μάρτιο του 1994 δημοσιεύεται άρθρο για τη μαζική δράση το στρατό και το συνδικαλισμό των φαντάρων, ενώ τον Μάιο οι στήλες του Πριν ξεκινούν να φιλοξενούν επιστολές φαντάρων του Δικτύου Σπάρτακος, κάτι που συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Από τον Μάρτιο του 1999 στα πρωτοσέλιδα δεσπόζει η ΝΑΤΟική επιδρομή στη Γιουγκοσλαβία. «Πίσω τώρα όλοι οι φαντάροι» είναι ο εξάστηλος τίτλος στο φύλλο 498, μετά τις αποκαλύψεις για το απεμπλουτισμένο Ουράνιο που χρησιμοποίησε το ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια. Τον Απρίλιο του 2002 πρωταγωνιστεί η γενοκτονία των Παλαιστινίων από τους Ισραηλινούς. «Η Τζενίν Γκουέρνικα της Ιντιφάντα» ο πρωτοσέλιδος τίτλος στο φύλλο 562. Το 2003 οι Αμερικανοί εισβάλλουν στο Ιράκ. Το 2006 το Ισραήλ εισβάλλει στο Λίβανο («οι ναζί της εποχή μας» τίτλος στο φύλλο 783). Σε κάθε εστία πολέμου, το Πριν καλεί στις αντιπολεμικές διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις.

Τα κινήματα της νεολαίας και της παιδείας βρήκαν και ακόμη βρίσκουν προνομιακό χώρο στο Πριν. Η εφημερίδα στα πρώτα της βήματα (φύλλο 36) παρουσιάζει εν τη γενέσει του το συγκλονιστικό κίνημα καταλήψεων του ’90-’91. «Αλκυονίδες μέρες» γράφει το πρωτοσέλιδο στις 16 Δεκεμβρίου 1990, περιγράφοντας ένα κίνημα που θα λάβει δραματικές διαστάσεις με τη δολοφονία του καθηγητή Τεμπονέρα (φύλλο 40: «Να διαλυθούν τα ΜΑΤ, να φύγει η κυβέρνηση του αίματος»). Το Μάιο του ’90 στο Πριν θα φιλοξενηθεί και η πρώτη εκλογική καταγραφή της ΕΑΑΚ, ως τρίτης δύναμης με 15,1% στα ΑΕΙ και 8% στα ΤΕΙ. Τον Νοέμβριο του 1994 (φύλλο 216) το Πριν θα αποκαλύψει τα πρώτα μεταπτυχιακά με δίδακτρα, καθεστώς που τα κατοπινά χρόνια θα γενικευτεί. Τον Μάρτιο του 1997 οι στήλες του Πριν παρουσιάζουν και τροφοδοτούν τη μεγάλη απεργία των καθηγητών. Ενώ από τον Σεπτέμβριο του 1997 (τεύχος 344) ξεκινά η επιχειρηματολογία εναντίον του νόμου Αρσένη. Το ’98 στην κορύφωση του εκπαιδευτικού κινήματος, το Πριν προβάλλει τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Δ. Κουσουρή, ενώ λίγους μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1999 τη σκυτάλη παίρνουν οι μαθητικές καταλήψεις. «Οι μαθητές σαρώνουν τους πολιτικούς νάνους», γράφει το πρωτοσέλιδο. Τον Φεβρουάριο του 2001 (φύλλο 502) παρουσιάζεται στο Πριν ολοκληρωμένη η ανάλυση για την εποχή του επιχειρηματικού πανεπιστημίου. Τον Ιούνιο ακολουθεί η φοιτητική έκρηξη που ζητά ενιαία πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Το 2006, Μάιο και Ιούνιο, το φοιτητικό κίνημα καταλαμβάνει όλο και περισσότερα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας (φύλλο 774: «έκρηξη στο ηφαίστειο των πανεπιστημίων»), ενώ ακολουθεί η ηρωική απεργία των δασκάλων (φύλλο 795: «μέχρι τη νίκη!»). Τον Δεκέμβριο ακολουθεί η μάχη της συνταγματικής αναθεώρησης (φύλλο 805: «τύμπανα πολέμου για το άρθρο 16»).

Το Πριν στρέφεται από την αρχή της διαδρομής του στο εργατικό ρεπορτάζ που στις μέρες μας δεν συναντάται παρά σε ελάχιστες εφημερίδες. Το φύλλο 101 (Αύγουστος 1993) αποκαλύπτει τις συνθήκες εργασίας στα Goody’s, ενώ τον Νοέμβριο φιλοξενείται μεγάλη έρευνα για τα συνδικάτα και τις αλλαγές που φέρνει η Λευκή Βίβλος. Οι κινητοποιήσεις των αγροτών το 1996 αγκαλιάζονται θερμά και δίνουν πρωτοσέλιδο τίτλο «σύγχρονο Κιλελέρ από το μέλλον» (φύλλο 314). Το 2003 (φύλλο 630) τα αυξημένα εργατικά ατυχήματα παίρνουν το πρωτοσέλιδο του Πριν, ενώ το 2004 δημοσιεύονται μεγάλες έρευνες για τους εργαζόμενους στην καθαριότητα (680) και για τα ορυχεία της ΔΕΗ στην Κοζάνη (690). Τον Αύγουστο του 2008 το Πριν πάει στο Πέραμα όπου σκοτώθηκαν 7 μεταλλεργάτες και το 2009 καλύπτει και προβάλλει την πρωτοβουλία αλληλεγγύης για την Κωνσταντίνα Κούνεβα. Μετά το λουκέτο στον Ελεύθερο Τύπο και τον Σίτι, το Πριν δίνει τις σελίδες του στους απολυμένους συντάκτες (φύλλο 937). Φέτος, όλα τα εργατικά ξεσπάσματα, από το συγκλονιστικό συλλαλητήριο της 5ης Μάη (φύλλο 982) ως τις απεργίες του μετρό (φύλλο 998) βρήκαν τη θέση τους στις σελίδες του Πριν.

Παρά τη μόνιμη οικονομική δυσπραγία που περιορίζει δραματικά τις δυνατότητες, οι δημοσιογράφοι του Πριν βρέθηκαν στα πέρατα της Γης για να καλύψουν από «πρώτο χέρι» σημαντικά γεγονότα σε αποστολές που γέμισαν δεκάδες σελίδες της εφημερίδας: Γερμανία κατά την «επανένωση» (1990), ελληνοαλβανικά σύνορα κατά την εθνικιστική έξαρση (1992), Ρωσία του Γέλτσιν (1994), Τουρκία (1996), Βοσνία μετά τον πόλεμο (1996), Κούβα (1996), Μεξικό των Ζαπατίστας (1997), Αργεντινή του ΔΝΤ (2000), Τουρκία των λευκών κελιών (2001), Αργεντινή ένα χρόνο μετά την εξέγερση (2002), Ινδία (2006), Λίβανος (2009) μεταξύ πολλών άλλων είναι οι προορισμοί όπου βρέθηκε το Πριν.

Το χιλιοστό πρωτοσέλιδο, Σεπτέμβριος 2010

Πολιτισμός της αμφισβήτησης και τη ανατροπής

Ό,τι πιο ανήσυχο και ανατρεπτικό στην τέχνη, τον πολιτισμό και τις ιδέες, βρίσκει τη θέση του στις σελίδες του Πριν. Στα 20 μόλις πρώτα φύλλα, το 1990, έδωσαν συνεντεύξεις στη νέα εφημερίδα ο Τζίμης Πανούσης, ο Μιχάλης Κατσαρός, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο γλύπτης Θόδωρος, ο Διονύσης Τσακνής και ο Κώστας Καζάκος. Το 1992 το Πριν πάει πάλι κόντρα στο ρεύμα, κατακεραυνώνοντας την ίδρυση της Eurodisney στο Παρίσι και καταγγέλλοντας την «τάση ομογενοποίησης του παγκόσμιου πολιτισμού υπό αμερικανική ηγεμονία». Το 2002 (φύλλο 579), εν μέσω της πολεμικής σταυροφορίας των ΗΠΑ, το Πριν είναι από τα λίγα έντυπα που σχολιάζουν τον αναπροσανατολισμό του Χόλιγουντ στην υπηρέτηση των σκοπών του Πενταγώνου. Το Μάιο του 2005, στον πυρετό της Eurovision μετά από τη νίκη της Ελλάδας, το Πριν δημοσιεύει τον αντίλογο με τίτλο «η λαμπερή χωματερή» (φύλλο 724). Τον Δεκέμβριο του 2006 το Πριν διοργανώνει εκδήλωση τιμής και μνήμης για τον Κυριάκο Σιμόπουλο, τον ανεξάρτητο και πρωτοπόρο διανοητή, στη συμπλήρωση 5 χρόνων από το θάνατό του. Τον Μάιο του 2009 με αφορμή την τελευταία ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, Η σκόνη του Χρόνου, η εφημερίδα διοργανώνει προβολή και συζήτηση με το δημιουργό (φύλλο 929). Tiger Lillies, Ojos De Brujo και Gilad Atzmon πριν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα μιλούν στο Πριν για την πολιτική τέχνη και την αντίδραση των από κάτω, όπως σε κανένα άλλο μέσο δεν θα μιλούσαν.

Παράλληλα, στο Πριν αναπτύσσεται η ιδεολογική αντιπαράθεση πάνω σε ιστορικά και φιλοσοφικά ζητήματα, πάντα από την πλευρά του μαχόμενου μαρξισμού. Το Μάρτιο του 1992 (τεύχος 92) δημοσιεύεται κριτικό άρθρο για το «παραμύθι του τρισχιλιετούς ελληνισμού», με αφορμή την 25η Μαρτίου και σε αντιπαράθεση με τη γραμμή του ΚΚΕ για τα εθνικά. Το 1993 (φύλλο 173) μέσα στην έξαρση του εθνικισμού γύρω από το Σκοπιανό αναλύεται το φαινόμενο του νεοναζισμού. Τον Ιούνιο του 1997 (φύλλο 334) βγαίνει στη δημοσιότητα η ανάλυση του ΝΑΡ για τη νέα εποχή του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, ντοκουμέντο ορόσημο για τη ριζοσπαστική Αριστερά. Τον Νοέμβριο του 2002 ο καθηγητής ιστορίας της φιλοσοφίας Αύγουστος Μπαγιώνας παραχωρεί συνέντευξη στο Πριν που δίνει τον τίτλο «έλλειμμα μαρξιστικής κριτικής» (φύλλο 592). Λίγες εβδομάδες αργότερα (φύλλο 600) συνέντευξη δίνει ο μεγάλος ιταλός διανοητής Κονστάντσο Πρέβε, γνωστός στους αναγνώστες του Πριν και από παλιότερα άρθρα του στην εφημερίδα. Το 2005 (φύλλο 712) και ενώ η προσωπικότητα του τέως αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου κυριαρχεί στη δημόσια ζωή, το Πριν ανοίγει μέτωπο κατά της εκκλησίας, ζητώντας διαχωρισμό από το κράτος και χειραφέτηση της Αριστεράς. Τον Ιούνιο του 2007 (φύλλο 829) το Πριν παρεμβαίνει στη διένεξη για το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, ασκώντας κριτική τόσο στο εθνικιστικό όσο και στο μεταμοντέρνο ρεύμα από υλιστικές θέσεις.

Παράλληλα, οι σελίδες της εφημερίδας αφιερώνονται σε ιστορικές επετείους και καμπές. «ΚΚΣΕ τέλος» είναι ο πρωτοσέλιδος τίτλος του φύλλου 67 (Ιούλιος 1991), που αναλύει την πορεία εκφυλισμού της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Ο θάνατος του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ τον Φεβρουάριο του 1997 (φύλλο 321) δίνει αφορμή για μια συνολική κριτική του κινεζικού καθεστώτος ως «καπιταλισμού με κομμουνιστικό πρόσωπο». Στο θέμα του «υπαρκτού» άλλωστε το Πριν επανέρχεται στα 80χρονα του Οκτώβρη το 1997 με πρωτοσέλιδο πίνακα του Λένιν (φύλλο 352). Το 1999 (φύλλο 424) τιμώνται τα 10 χρόνια από τη σφαγή της Τιεν Αν Μεν. Και άλλες «στρογγυλές» ημερομηνίες δίνουν αφορμές για ιστορικά αφιερώματα: Τον Απρίλιο του 2007 (φύλλο 823) τα 40χρονα από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Τον Νοέμβριο του 2007 (φύλλο 801) αφιέρωμα στα 90 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης. Τον Μάιο του 2008 εκτενές αφιέρωμα στο Μάη του ’68.

Οι στήλες του Πριν όμως αποδεικνύονται φιλόξενες και για τα διεθνή αριστερά κινήματα. Τον Απρίλιο του 1992 (τεύχος 99) με τίτλο «ένα σφυροδρέπανο μέσα στο χάος» η εφημερίδα υποδέχεται την εμφάνιση της ιταλικής Κομμουνιστικής Επανίδρυσης. Τον Ιανουάριο του 1999 η ηγέτης της γαλλικής Εργατικής Πάλης, Αρλέτ Λαγκιγιέ, που σπάνια ανοίγεται σε μέσα ενημέρωσης, παραχωρεί αποκλειστική συνέντευξη στο Πριν. Το 2001 η Γένοβα καταλαμβάνει εξάστηλους τίτλους στην εφημερίδα («σταθμός της νέας εποχής»), ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 2002 (τεύχος 553) φιλοξενείται ανταπόκριση από το Πόρτο Αλέγκρε. Τον Μάιο του ίδιου χρόνου ο ιστορικός ηγέτης της γαλλικής τροτσκιστικού κινήματος, Αλέν Κριβίν, μιλά στο Πριν αναγγέλλοντας «νέο πολιτικό κόμμα», το σημερινό ΝΡΑ, πολύ πριν την ίδρυσή του. Ενώ το 2005 (φύλλο 708) την τιμητική του έχει το αντάρτικο του Νεπάλ, που φέρνει τους μαοϊκούς αντάρτες κοντά στην ένοπλη εξουσία. Το 2009 (φύλλο 937) το Πριν φιλοξενεί συνέντευξη του Ολιβιέ Μπεζανσενό, ηγέτη του ΝΡΑ.

Δεν εξαντλείται βέβαια εδώ η θεματολογία με την οποία καταπιάστηκε το Πριν δίνοντας τη δική του οπτική. Αν το επέτρεπε ο χώρος, θα μιλούσαμε για τη σταθερή εναντίωσή του στις Ολυμπιάδες (τόσο του 2004 όσο και τη λεγόμενη «χρυσή» του ’96), για τις βαθιές αναλύσεις του ως προς την ελληνική Αριστερά, για τη ριζική και τεκμηριωμένη ιστορικά και ταξικά αντίθεσή του την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ολοκλήρωσή της, για τη θέση της εφημερίδας υπέρ της προάσπισης των λαϊκών και δημοκρατικών ελευθεριών που δέχτηκαν καίριο πλήγμα μετά το 2001, αλλά και για την άποψη του Πριν ως προς τα διεθνή τεκταινόμενα, που το διαχώριζαν από τη μεγάλη μερίδα του Τύπου. Δεν πειράζει. Στα επόμενα χίλια φύλλα!

(Δημοσιεύτηκε στο Πριν, 12-9-2010)