Τι κοινό έχει η Σοβιετική Ένωση της κατάρρευσης, οι πρώτες μέρες της ενωμένης Γερμανίας, το Παρίσι του δημάρχου Ζακ Σιράκ και η Ελλάδα του Μνημονίου; Το πάθος των ιδιωτικοποιήσεων. Ιδεολογική εμμονή ή συμφεροντολογική επιταγή, το φετίχ του ιδιωτικού τομέα που κατανικά τον ανεπαρκή δημόσιο, στο όνομα του ανταγωνισμού, του χρέους και του αγίου κέρδους είναι το κληροδότημα της μετασοβιετικής εποχής. Την απομυθοποίηση αυτού του πάθους ορισμένων ανέλαβε με όλη την αναγκαία αναιρετική ματιά η ομάδα του Debtocracy, δηλαδή η Κατερίνα Κιτίδη, ο Άρης Χατζηστεφάνου και ο Λεωνίδας Βατικιώτης, με το νέο τους ντοκιμαντέρ, Catastroika, που κυκλοφορεί στο ίντερνετ (www.catastroika.gr) και προβάλλεται δημόσια χωρίς δικαιώματα χρήσης και αναμετάδοσης.
Από το Ανώτατο Σοβιέτ στο Τσάμπιονς Λιγκ
Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος όσων διακυβεύονται σήμερα στην Ελλάδα της πλήρους εκποίησης, οφείλει να δει όλο το ψηφιδωτό του νεοφιλελευθερισμού. Μπορεί να ξενίζει που τα πρώτα πλάνα της Catastroika εστιάζουν στις παγωμένες εκτάσεις της Ρωσίας, όμως εκεί εδράζεται το πρώτο μεγα-πείραμα ιδιωτικοποιήσεων: «Με 1 ή 2 εκατομμύρια δολάρια αγόραζες επιχειρήσεις που μόνο ο σκελετός τους άξιζε εκατοντάδες εκατομμύρια ή ακόμη και δισ. δολάρια», λέει στο φακό του ντοκιμαντέρ ο Αλ. Μπουγκάλιν, Ρώσος οικονομολόγος και ακαδημαϊκός, ρίχνοντας φως στον τρόπο με τον οποίο έγιναν οι αμύθητες περιουσίες ανθρώπων όπως ο Αμπράμοβιτς, που πριν λίγες ημέρες πανηγύριζε την κατάκτηση του Τσάμπιονς Λιγκ με την αγγλική ομάδα που κατέχει. «Ήταν ο πλήρης αποδεκατισμός ενός έθνους», συνοψίζει την πικρή ιστορία της διάλυσης του σοβιετικού κράτους η Ναόμι Κλάιν.
Η επίσκεψη στη Μόσχα όμως έχει ένα άλλο βασικό συμπέρασμα: Το νεοφιλελεύθερο πείραμα της απορρύθμισης και των ιδιωτικοποιήσεων είναι ξένο προς τη δημοκρατία. Οι σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις του 1994 στη Ρωσία δεν θα ήταν δυνατές χωρίς να έχει προηγηθεί το πραξικόπημα του Μπορίς Γέλτσιν ένα χρόνο νωρίτερα, είναι το συμπέρασμα ενός Ρώσου ειδικού. Άλλωστε, «τα πρώτα πειράματα του νεοφιλελευθερισμού δεν είχαν καμία σχέση με τη δημοκρατία», όπως καταθέτει η Ναόμι Κλάιν, σημειώνοντας ότι το μόνο έδαφος που βρήκε η σχολή του Σικάγο για να εφαρμόσει τα δόγματά της ήταν η Χιλή του Αουγκούστο Πινοτσέτ και η Τουρκία του στρατηγού Κενάν Εβρέν.
Ποιους πλάκωσε το τείχος του Βερολίνου;
Από τις στρατιωτικές χούντες του ’80 στην Ελλάδα του Παπαδήμου δεν είναι τόσος δρόμος όσος εξαρχής φαίνεται. Μεσολαβεί η Αγγλία της Μάργκαρετ Θάτσερ που έφερε στη δυτική Ευρώπη τη «μόδα» των αποκρατικοποιήσεων. Το «εισιτήριο» που πλήρωσαν οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι για την είσοδό τους στην εποχή της απορρύθμισης ήταν φυσικά η διάλυση των συνδικάτων και της εργατικής νομοθεσίας, όπως αρχετυπικά αποτυπώθηκε στο τσάκισμα των Άγγλων ανθρακωρύχων και του αγώνα τους. Ο Κεν Λόουτς, ο δημιουργός της εργατικής ταινίας «Ο Πολ, ο Μικ και οι άλλοι» (Navigators) του 2001 εξηγεί στην κάμερα το δράμα του ιδιωτικού σιδηρόδρομου.
Επόμενος σταθμός στο ιδιωτικοποιημένο τρένο του νεοφιλελευθερισμού και στον αποκαλυπτικό φακό του Catastroika, η πρώην Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Το «καταστροφικό πείραμα», ένα «ιστορικά τραγικό γεγονός», η επιδρομή δηλαδή της Τρόιχαντ, της εταιρείας που ανέλαβε να ξεπουλήσει ό,τι κρατικό υπήρχε στο ανατολικό γερμανικό κράτος, αποδεικνύεται ότι δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα μεγάλο πλιάτσικο. Το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου δεν είναι παρά η ελληνική Τρόιχαντ, υποστηρίζει βάσιμα το Catastroika. Με τις απαραίτητες δόσεις απολυταρχίας, στο πρόσωπο του τραπεζίτη – πρωθυπουργού Παπαδήμου.
Zoom out στα ελατήρια του κέρδους
Ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ συνήθως κρίνεται από την τεχνική του αρτιότητα. Στο πεδίο αυτό, η ομάδα του Catastroika δίνει επιτυχώς εξετάσεις, έχοντας πρωτότυπη μουσική, άποψη στο καδράρισμα και την αντικομφορμιστική ευγένεια να μην εμφανίζονται στα πλάνα τα πρόσωπα των συντελεστών. Ωστόσο, το πραγματικά αξιέπαινο είναι ότι ο λόγος δίνεται στους ανθρώπους του μόχθου: Στον πρόεδρο των εργαζομένων της εταιρείας ύδρευσης της Θεσσαλονίκης, στον εργάτη των ορυχείων της ΔΕΗ. Οι μαρτυρίες αυτές, που αποκαλύπτουν πόσους θανάτους το χρόνο κοστίζει η πολιτική ανάθεσης εργασιών της ΔΕΗ σε εργολάβους, που κατονομάζουν τις διασυνδέσεις μεταξύ της ιδιωτικοποίησης του νερού και του ΔΝΤ, είναι το ακατέργαστο διαμάντι του ντοκιμαντέρ που δίνει και όλη την αξία, πέρα από την πολιτική και επιστημονική τεκμηρίωση. Δεν είναι τυχαίο από αυτή την άποψη ότι προεκλογικές συγκεντρώσεις σε ένα ευρύ φάσμα της Αριστεράς φιλοξένησαν ως επιχείρημα το Catastroika.
Το πωλητήριο στη δημόσια περιουσία δεν είναι μια ελληνική εξαίρεση, ακριβώς όπως δεν είναι και το δημόσιο χρέος. Η οξύνοια να ανοίγεις το πλάνο, να αναγνωρίζεις τα πολιτικά ελατήρια και τα προηγούμενα ιστορικά παραδείγματα, αυτή είναι η ουσία της δημοσιογραφίας που υπηρετεί με υποδειγματικό τρόπο η ομάδα του Catastroika.
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αναιρέσεις, τεύχος 18, Άνοιξη 2012)
Γιώργος Λαουτάρης 