«Ο μαρξισμός είναι το όπιο των διανοουμένων», είπε κάποτε ο διάσημος Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας, Έντμουντ Γουίλσον. Όμως οι ιδέες που συγκρότησε σε επιστημονική θεωρία ο συγγραφέας του Κεφαλαίου δεν δέχτηκαν πάντα πνευματώδη κριτική. Από το 19ο αιώνα μέχρι τις ημέρες μας, η πολεμική κατά του Καρλ Μαρξ βασίζεται περισσότερο σε στερεότυπα, παρά σε τεκμηριωμένα φιλοσοφικά και πολιτικά επιχειρήματα. Τα πιο διαδεδομένα και ριζωμένα από αυτά τα στερεότυπα ανέλαβε να αποκαλύψει ο Υβόν Κινιού, καθηγητής φιλοσοφίας, στο βιβλίο του με το λιτό τίτλο Καρλ Μαρξ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Με χαρακτηριστική οικονομία λόγου, που δεν θυμίζει σε τίποτα τις μακροσκελείς αναλύσεις περί μαρξισμού και με διαυγή επιχειρήματα, που υπηρετούν την εκλαΐκευση χωρίς παραχωρήσεις στην απλούστευση, οι 144 σελίδες του βιβλίου συγκροτούν μια σύντομη και περιεκτική εισαγωγή στη μαρξιστική σκέψη.
Ο Υβόν Κινιού (Yvon Quiniou) απαντά στα δημοφιλέστερα κλισέ των δεξιών και αριστερών επικριτών του μαρξισμού
Βασική θέση που διατρέχει το βιβλίο είναι πως η θεωρία που επεξεργάστηκε και διέδωσε ο Καρλ Μαρξ διαχωρίζεται από την πολιτική της εφαρμογή, όπως την γνωρίσαμε στα σοσιαλιστικά πειράματα του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας τάσσεται κριτικά απέναντι στην ιστορία του υπαρκτού σοσιαλισμού, καταδικάζει το «στείρο δογματισμό» του μαρξισμού που καλλιεργήθηκε κατά τη σταλινική περίοδο και υπερασπίζεται έναν «καθαρό» μαρξισμό, όπως αυτός προκύπτει από το έργο του δημιουργού του. Ανάμεσα στα στερεότυπα που εξετάζονται, περιλαμβάνονται και τα εξής: «Για τον Μαρξ, ο άνθρωπος είναι απολύτως εξαρτημένος από τη φύση», «ο κομμουνισμός είναι η πανταχού παρουσία του κράτους», «ο κομμουνισμός αδιαφορεί για το άτομο» και βέβαια το πλέον κλασικό στερεότυπο, «ο κομμουνισμός είναι ουτοπία, απέτυχε παντού».
Το βιβλίο δεν απαντά μόνο στους αντιπάλους του μαρξισμού, αλλά και σε νεομαρξιστικά ρεύματα, οι ιδέες των οποίων γνωρίζουν ευρύτερη διάδοση. Μια απ’ αυτές είναι η άποψη που υποστηρίζει ότι «για τον Μαρξ η ιστορία είναι γραμμένη εκ των προτέρων». Όπως τονίζει ο συγγραφέας «η ντετερμινιστική κατανόηση της μακροϊστορίας δεν εμποδίζει στον Μαρξ την κατανόηση της μικροϊστορίας με όλη την ιδιαιτερότητα, την ατομική δράση και το απρόβλεπτο που αυτή συνεπάγεται». Επίσης, καταρρίπτεται η δημοφιλής στη Νέα Αριστερά θέση ότι «η εκμετάλλευση που περιέγραφε ο Μαρξ δεν υπάρχει πλέον». Όπως γράφει ο Υβόν Κινιού, η μαρξιστική ανάλυση «δεν μας μιλάει για μια ειδική κατάσταση της κοινωνίας, ιστορικά και γεωγραφικά οριοθετημένη, αλλά για έναν τρόπο παραγωγής, του οποίου οι μορφές ανανεώνονται αλλά οι νόμοι που διέπουν τη λειτουργία του παραμένουν αμετάβλητοι».
Το βιβλίο μετέφρασε ο Γιάννης Καυκιάς και προλογίζει ο Ευτύχης Μπιτσάκης.
(Δημοσιεύτηκε στο Πριν, 22-5-2011)
Γιώργος Λαουτάρης 